ពញាចាន់
ពញាចាន់ (ភូមា: ဗညားကျန်း, បញ្ចេញសំឡេង [bəɲá tɕáɴ] [ប្ញាចាន់]; រ. ១៤២០–១៤៥៣) គឺជាព្រះមហាក្សត្រទី១៣នៃនគរបារគូហង្សាវត្តីនៅភូមាចាប់ពីឆ្នាំ១៤៥១ ដល់ ១៤៥៣។ ពញាចាន់ បុត្រានៃព្រះបាទពញាធម្មរាជា បានឡើងកាន់អំណាចបន្ទាប់ពីការធ្វើគតព្រះភាតាអយ្យកោមួយរបស់ទ្រង់ព្រះបាទពញាហ្វារ្យូនៅឆ្នាំ១៤៥១។ គំរោងគួរឱ្យកត់សំគាល់មួយនៃរជ្ជកាលរបស់ទ្រង់គឺការកើនឡើងនូវកំពស់នៃព្រះចេតិយឝ្វេដាហ្កូនរហូតដល់ ៩២ មាត្រ ចាប់ពីកំពស់ ២០ មាត្រ។[១] ស្ដេចអង្គនេះ ព្រះអង្គឯងត្រូវបានគេធ្វើគតនៅឆ្នាំ១៤៥៣ ដោយព្រះភាតាអយ្យកោមួយ ឡេមន្ធ៏ ដើម្បីដណ្ដើមរាជ្យបល្លង្កពីទ្រង់។ បើទោះបីជាមានការបង្កើនកំពស់នៃកំពូលព្រះចេតិយឝ្វេដាហ្កូនខាងលទ្ធិពុទ្ធនិយមក៏ដោយ ក៏ក្សត្រអង្គនេះបានកាប់សំលាប់ប្រហារជីវិតគូសត្រូវរបស់ទ្រង់ជាច្រើនដែលនៅក្នុងពេលនោះទ្រង់ព្រះអង្គឯងក៏ត្រូវបានគេធ្វើគតដូចគ្នាដែរ អ្នកសំលាប់ទ្រង់ គឺព្រះភាតាអយ្យកោមួយ ឡេមន្ធ៏ដែលត្រូវជាព្រះញាតិវង្សបុរសភេទចុងក្រោយនៃព្រះបាទរាជាធិរាជដែលនៅមានព្រះជន្មគង់វង្សនៅ។
| ពញាចាន់ ဗညားကျန်း | |
|---|---|
| ព្រះមហាក្សត្រនៃហង្សាវត្តី | |
| រជ្ជកាល | ៣០ ឧសភា ១៤៥១ – រ. មិថុនា ១៤៥៣ |
| អង្គមុន | ពញាហ្វារ្យូ |
| អង្គក្រោយ | ឡេមន្ធ៏ |
| ប្រសូត | រ. ១៤២០[កំណត់ ១] |
| សុគត | រ. មិថុនា ១៤៥៣ បារគូ |
| បិតា | ពញាធម្មរាជា |
| សាសនា | ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ |
សង្ខេប
កែប្រែពង្សាវតារភូមាផ្សេងៗមិនបានស្របគ្នាលើកាលបរិច្ឆេទនៃព្រះរាជខ្សែជីវិតរបស់ព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះឡើយ។ ពិតមែនទៅ មហារាជវង្ស និង ប្រាសាទកែវរាជវង្ស មានសេចក្ដីរាយការណ៍ម្ដងអញ្ចេះ ម្ដងអញ្ចុះក្នុងអត្ថបទសំណេររៀងៗខ្លួន។
| ពង្សាវតារ | ប្រសូត–ទិវង្គត | ព្រះជន្ម | រជ្ជកាល | ល្វែងនៃរជ្ជកាល |
|---|---|---|---|---|
| ស្លាផាតរាជវង្ស[កំណត់ ២] | ១៤១៧/១៨–១៤៤៥ | ២៧ | ១៤៤២–១៤៤៥ | ៣ |
| មហារាជវង្ស | មិនបានរាយការណ៍ | មិនបានរាយការណ៍ | មិថុនា ១៤៥០ – ១៤៥១[២] | ១ |
| ប្រាសាទកែវរាជវង្ស | មិនបានរាយការណ៍ | មិនបានរាយការណ៍ | មិថុនា ១៤៥០ – ១៤៥២[៣] | ២ |
| មហារាជវង្ស និង ប្រាសាទកែវរាជវង្ស (ក្នុងចំណុចសង្ខេបនៃព្រះមហាក្សត្រហង្សាវត្តី) | មិនបានរាយការណ៍ | មិនបានរាយការណ៍ | មិថុនា ១៤៥០ – ១៤៥៣[៤][៥] | ៣ |
កំណត់
កែប្រែ- ↑ The chronicle Mon Yazawin (Slapat 1922: 55) says he died at age 27 (28th year) in 1445 after having reigned for 3 years, meaning he was born c. 1417/18. But the chronicle also says he was younger than his predecessor Binnya Waru by two years. Since Binnya Waru was born in 1418/19 per Hmannan Yazawin, Binnya Kyan was probably born around 1420/21.
- ↑ Mon Yazawin (Slapat Rajawan) provides wildly divergent and inconsistent dates for the early Hanthawaddy history, including the reign of this king. The birth-death and regnal dates use the regnal years given in the Slapat chronicle with 888 ME (1526/27), the death year of King Binnya Ran II, which is in agreement with standard Burmese chronicles, as the anchor reference point.
ឯកសារយោង
កែប្រែ- ↑ Harvey 1925: 112–117
- ↑ (Maha Vol. 2 2006: 81): 813 ME = 1451/52. But since his successor ruled for seven months in the same year, he must have died before September 1451.
- ↑ (Hmannan Vol. 2 2003: 91): 814 ME = 1452/53. But since his successor ruled for seven months in the same year, he must have died before September 1452.
- ↑ Maha Vol. 2 2006: 140
- ↑ Hmannan Vol. 2 2003: 185
គន្ថនិទ្ទេសន៍
កែប្រែ- Athwa, Sayadaw (1785) (ជាBurmese). Mon Yazawin (Slapat Rajawan) (1922 រ.រ.). Yangon: Burma Publishing Workers Association Press.
- Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
- Kala, U (1724) (ជាBurmese). Maha Yazawin. 1–3 (2006, 4th printing រ.រ.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.
- Pan Hla, Nai (1968) (ជាBurmese). Razadarit Ayedawbon (8th printing, 2004 រ.រ.). Yangon: Armanthit Sarpay.
- Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 រ.រ.). London: Susil Gupta.
- Royal Historical Commission of Burma (1832) (ជាBurmese). Hmannan Yazawin. 1–3 (2003 រ.រ.). Yangon: Ministry of Information, Myanmar.
ពញាចាន់ ប្រសូត/កើត: រ. ១៤២០ សុគត/ស្លាប់: មិថុនា ១៤៥៣
| ||
| គោរម្យងារសំរាប់រាជ្យ | ||
|---|---|---|
| មុនដោយ ពញាហ្វារ្យូ |
ព្រះមហាក្សត្រនៃហង្សាវត្តី ១៤៥០–១៤៥៣ |
តដោយ ឡេមន្ធ៏ |