សុរិយា

សុរិយា ( សំស្ក្រឹត: सूर्य , សូរ្យ ) គឺជាព្រះអាទិត្យ ក៏ដូចជា អាទិទេពព្រះអាទិត្យ នៅក្នុង សាសនាហិណ្ឌូ ។ ទ្រង់ជាអាទិទេពមួយអង្គក្នុងចំណោមអាទិទេពធំៗទាំងប្រាំនៅក្នុងប្រពៃណី Smarta ដែលព្រះទាំងអស់ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអាទិទេពដែលស្មើនឹងនៅក្នុង Panchayatana puja និងជាមធ្យោបាយដើម្បីដឹង អំពីព្រាហ្មណ៍ ។ ឈ្មោះផ្សេងទៀតនៃសុរិយានៅក្នុង អក្សរសិល្ប៍ឥណ្ឌា បុរាណរួមមាន អទិត្យ, អក៌, ភនុ, សវិត្រ, បុសន, រវិ, Martanda, Mitra, Bhaskara, Prabhakara, Kathiravan និង Vivasvan ។

រូបសំណាក​របស់​សុរិយា​ត្រូវ​បាន​បង្ហាញ​ជា​ញឹក​ញាប់​ថា​ជិះ​រទេះ​សេះ​ដែល​ជា​ញឹកញាប់​មាន​លេខ​ប្រាំពីរ​ជា​លេខ ដែល​តំណាង​ឱ្យ​ប្រាំពីរ​ពណ៌​នៃ​ពន្លឺ​ដែល​មើល​ឃើញ និង​ប្រាំពីរ​ថ្ងៃ​នៃ​សប្តាហ៍។ ក្នុងយុគមជ្ឈិមសម័យ ព្រះសុរិយាត្រូវបានថ្វាយបង្គំអមជាមួយនឹង ព្រាហ្មណ៍ នៅពេលថ្ងៃ ព្រះសិវៈ នៅពេលថ្ងៃត្រង់ និង ព្រះវិស្ណុ នៅពេលល្ងាច។ នៅក្នុងអត្ថបទ និងសិល្បៈបុរាណមួយចំនួន ព្រះសុរិយាត្រូវបានបង្ហាញដោយសមកាលកម្មជាមួយ ព្រះឥន្ទ្រ, គណេស និងផ្សេងៗទៀត។ សូរិយា​ជា​អាទិទេព​ក៏​ត្រូវ​បាន​គេ​រក​ឃើញ​នៅ​ក្នុង​សិល្បៈ និង​អក្សរសាស្ត្រ​នៃ ​ពុទ្ធសាសនា និង ​សាសនា​ជេន ។ សូរិយាក៏ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាបិតារបស់ សុគ្រិព និង Karna ដែលដើរតួយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងវីរភាពហិណ្ឌូពីរគឺ រាមាយណ និង មហាភារត រៀងគ្នា។ ព្រះសុរិយាជាអាទិទេពសំខាន់មួយក្នុងការគោរពបូជាដោយតួអង្គនៃមហាភារត និងរាមាយណៈ។

ព្រះសូរ្យ​ត្រូវ​បាន​បង្ហាញ​ដោយ ​ចក្រ ក៏​ត្រូវ​បាន​បក​ប្រែ​ថា ព្រះ​ធម្មចក្រ ​ដែរ។ សូរិយាគឺជាម្ចាស់នៃសិង្ហ (តោ) ដែលជាតារាមួយក្នុងចំណោម តារានិករ ទាំងដប់ពីរនៅក្នុងប្រព័ន្ធ រាសីចក្រ នៃ ហោរាសាស្រ្តហិណ្ឌូ ។ សូរិយា ឬ រាវិ គឺជាមូលដ្ឋាននៃ រាវិវរ ឬ ថ្ងៃអាទិត្យ នៅក្នុងប្រតិទិនហិណ្ឌូ។ ពិធីបុណ្យ និងធម្មយាត្រាសំខាន់ៗក្នុងការគោរពចំពោះព្រះសុរិយា រួមមាន មាឃ សង្ក្រាន្ត បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ Samba Dashami រដ្ឋា Saptami Chath puja និង កុម្ភមេល ។

អត្ថបទនិងប្រវត្តិ

វេទ

ព្រះអាទិត្យ និងផែនដី

ព្រះអាទិត្យ​ធ្វើ​ឱ្យ​ផែនដី​ទាំង​ថ្ងៃ​ទាំង​យប់ ដោយសារតែបដិវត្តន៍ ពេលយប់នៅទីនេះ វាជាថ្ងៃនៅម្ខាងទៀត ព្រះអាទិត្យពិតជាមិនឡើងឬលិចទេ។

—Aitareya Brahmana III.44 (Rigveda)

ទំនុកតម្កើង វេទ ចាស់ជាងគេដូចជាទំនុកតម្កើង 1.115 នៃ Rigveda និយាយអំពី សូរ្យ ដោយការគោរពជាពិសេសចំពោះ "ព្រះអាទិត្យរះ" និងនិមិត្តសញ្ញារបស់វាជាអ្នកបណ្តេញភាពងងឹត អ្នកដែលផ្តល់អំណាចដល់ចំណេះដឹង សេចក្តីល្អ និងជីវិតទាំងអស់។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ការប្រើប្រាស់មានបរិបទជាក់លាក់។ នៅក្នុងទំនុកតម្កើងខ្លះ ពាក្យសុរិយាគ្រាន់តែមានន័យថា ព្រះអាទិត្យជាវត្ថុគ្មានជីវិត ថ្ម ឬត្បូងនៅលើមេឃ (Rigvedic hymns 5.47, 6.51 និង 7.63); ខណៈពេលដែលនៅក្នុងផ្សេងទៀតវាសំដៅទៅលើអាទិទេព បុគ្គល ។ សូរិយា​មាន​ទំនាក់ទំនង​យ៉ាង​លេចធ្លោ​ជាមួយ​នឹង​ទេពធីតា Ushas ហើយ​ពេល​ខ្លះ​គេ​លើក​ឡើង​ថា​ជា​កូន ឬ​ប្តី​របស់​នាង។

ដើមកំណើតរបស់ សូរ្យ មានភាពខុសគ្នាយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុង Rigveda ដោយគាត់ត្រូវបានគេបញ្ជាក់ថាបានកើត រស់ឡើងវិញ ឬបង្កើតឡើងដោយអាទិទេពមួយចំនួនរួមមាន អាទិត្យ, អទិតិ, Dyaush, មិត្រ - វរុណ, អគ្នី, ឥន្ទ្រ, សោម, ឥន្ទ្រ-សោម, ឥន្ទ្រ -វរុណ, ឥន្ទ្រ- វិស្ណុ, Purusha, Dhatri, Angirases និង ព្រះ ជាទូទៅ។ ព្រះ​អដ្ឋកថា​ក៏​បាន​លើក​ឡើង​ថា សូរ្យ​មាន​ដើម​កំណើត​ពី ​វ​រិត្រ ។

ភ្នំបាថេ, វៀតណាម

ភ្នំបាថេ,វៀតណាម

ស្រីទេព,ថៃ

រចនាបថព្រៃក្មេង, ប្រាសាទអណ្ដែត