បទុមវរវង្ស
ព្រះបាទបទុមវរវង្ស (គ.ស ៥៤១-៦២២) រជ្ជកាល (គ.ស ៥៦០-៦២១) ថ្ងៃ ៥រោច ខែពិសាខ ឆ្នាំរោង ព.ស.១១០៤ ត្រូវជា គ.ស. ៥៦០ ព្រះបទុមកុមារបានទទួលអភិសេកឡើងសោយរាជសម្បត្ដិបន្ដអំពីព្រះបិតា ព្រះបាទជ័យរុទ្ធីវង្ស ដោយមានព្រះបរមនាម ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះបទុមវរវង្សរាជាធិរាជ ព្រះអង្គជាមហាក្សត្រទី១០។ ព្រះមហានគរស្ថិតនៅជាព្រះរាជធានីដដែល។ ព្រះបទុមវរវង្ស សោយរាជ្យបាន ៦២ ឆ្នាំ ហើយបានចូលទិវង្គតនៅឆ្នាំម្សាញ់ ក្នុងព្រះជន្ម ៨១ វស្សា ដោយជំងឺចាស់ជរាព្យាធិ។
| ព្រះបទុមវរវង្ស | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ព្រះបាទ | |||||
| រជ្ជកាល | គ.ស ៥៦០-៦២១ | ||||
| រាជ្យមុន | អរិដ្ឋពលពាហនោ (ពង្សាវតារវត្តកោកកាក) ជ័យវុទ្ធីវង្ស ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង (ពង្សាវតារសម្ដេចទៀង) | ||||
| រាជ្យបន្ត | ព្រះបាទបទុមសុរិយវង្ស | ||||
| ស្វាមី/មហេសី | អគ្គមហេសីនាងនាគ រឺ ក្មួយស្រីព្រះកេតុមាលា (ពង្សាវតារវត្តកោកកាក) | ||||
| បុត្រ | ព្រះបទុមសុរិយវង្ស ពញារោង | ||||
| |||||
| សន្តតិវង្ស | ព្រះទេវង្សអស្ចារ្យ | ||||
| បិតា | ព្រះបាទជ័យវុទ្ធីវង្ស រឺ ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង (ពង្សាវតារសម្ដេចទៀង) | ||||
| មាតា | ព្រះអគ្គមហេសីបទុមកេសរ | ||||
| ប្រសូត | គ.ស ៥៤១ មហានគរ | ||||
| សុគត | គ.ស ៦២២ មហានគរ នគរគោកធ្លក | ||||
បើតាមពង្សាវតារផ្សេងទៀត ព្រះបទុមវរវង្ស ត្រូវជាក្មួយរបស់ឥសីភ័ក្ដិធម្មឫទ្ធិ គ្រូបាធ្យាយរបស់ព្រះកេតុមាលា (នៅក្នុងក្រឹត្យក្រមវិន័យ ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ កាលបើអស់លែងមានពូជពង្សវង្សត្រកូលស្ដេចហើយ នោះបុរោហិត មានសិទ្ធិឡើងសោយរាជសម្បត្ដិបន្ដបាន)។ មុននឹងបានឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គបានរៀបការជាមួយនឹងក្មួយស្រីព្រះមហាក្សត្រ។
ព្រះជីវប្រវត្តិ
កែប្រែព្រះបទុមវរវង្ស ត្រូវជាក្មួយរបស់ឥសីភ័ក្ដិធម្មឫទ្ធិ គ្រូបាធ្យាយរបស់ព្រះកេតុមាលា (នៅក្នុងក្រឹត្យក្រមវិន័យ ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ កាលបើអស់លែងមានពូជពង្សវង្សត្រកូលស្ដេចហើយ នោះបុរោហិត មានសិទ្ធិឡើងសោយរាជសម្បត្ដិបន្ដបាន)។ មុននឹងបានឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គបានរៀបការជាមួយនឹងក្មួយស្រីព្រះកេតុមាលា។ ព្រះអង្គត្រូវជាមហាក្សត្រខ្មែរទី៧ បើតាមពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួន វត្តកោកកាក។ ដោយសារតែព្រះកេតុមាលាគ្មានបុត្រស្នងរាជ្យបន្ត។
ចំណុចកត់សំគាល់នៃពង្សាវតារផ្សេងទៀត ក្នុងបញ្ហាកូនចៅរបស់ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង គណៈកម្មការៀបចំពង្សាវតារខ្មែរ ដឹកនាំដោយសម្ដេចសង្ឃនាយកទៀង ដែលក្នុងនោះមានសម្ដេចសង្ឃនាយកប៉ាន់ដែរ បានតាក់តែងសរសេរថា ព្រះអង្គមានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គព្រះនាមបទុមវរវង្ស។ ស្ដេចអង្គនេះដែលបានយាងទៅកំសាន្ដនៅទួលបាសាន្ត បានជួបស្រឡាញ់ និងរៀបការជាមួយនឹងនាងនាគ។ ព្រះនាងប្រសូតបានពង ដែលជាពញារោង និងបុត្រមួយព្រះអង្គទៀត ដែលមានភ្នែកទិព្វ គឺព្រះបាទបទុមសុរិយវង្ស។
ព្រះបាទបទុមសុរិយវង្ស បានមានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គព្រះនាមស្ដេចកម្ជិលផេះ។ ស្ដេចអង្គនេះសោយរាជ្យនគរខ្មែរបាន១៩០ឆ្នាំ។ ចំពោះពង្សាវតារវត្ដកោកកាកវិញ គឺព្រះបទុមវរវង្ស ដែលបានសោយរាជ្យបន្ដពីព្រះកេតុមាលា។ ព្រះបទុមវរវង្ស ត្រូវជាក្មួយរបស់ឥសីភ័ក្ដិធម្មឫទ្ធិ គ្រូបាធ្យាយរបស់ព្រះកេតុមាលា (នៅក្នុងក្រឹត្យក្រមវិន័យ ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ កាលបើអស់លែងមានពូជពង្សវង្សត្រកូលស្ដេចហើយ នោះបុរោហិត មានសិទ្ធិឡើងសោយរាជសម្បត្ដិបន្ដបាន)។ មុននឹងបានឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គបានរៀបការជាមួយនឹងក្មួយស្រីព្រះមហាក្សត្រ។
ព្រះមហេសី
កែប្រែថ្ងៃមួយ ព្រះបាទបទុមវរវង្សបាននាំអស់ពលរេហ៍សេនាមុខមន្ដ្រីតូចធំ យាងទៅប្រពាតព្រៃកំសាន្ដនៅតាមដងទន្លេក្នុងតំបន់បាសាន្ត ដែលស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ស្រីសន្ធរសព្វថ្ងៃ ត្រង់ចន្លោះទន្លេមេគង្គ និងទន្លេតូច។ ទីនោះមានទេសភាព និងដីខ្សាច់សក្បុសល្អណាស់។ ខណៈនោះព្រះអង្គបានជួបប្រទះឃើញនាងនាគមួយអង្គ ដែលដំណែងខ្លួនជានារីយ៉ាងល្អឥតខ្ចោះស្រស់ប្រិមប្រិយ មានសម្ផស្សសោភ័ណភាព លើសផុតអស់ស្រីទាំងពួង នាងមានសាច់សម្បុរពណ៌សស្អាត។ នាងនាគបានធ្វើដំណើរចេញពី ស្ថានភុជង្គនាគ មកកំសាន្ដលេងត្រង់ឆ្នេរខ្សាច់នោះដែរ គ្រាន់តែបានយល់ឃើញនាងនាគភ្លាម ព្រះបាទបទុមវរវង្សពុំអាចទប់ចិត្ដ មិនប្រតិព័ទ្ធស្នេហាព្រះនាងបានឡើយ ព្រះអង្គក៏ស្ទុះយាងចូលទៅសុំសេចក្ដីស្នេហា ហើយសួរស្ដីដណ្ដឹងរៀបចំអភិសេកព្រះនាងជាអគ្គមហេសី។ នាងនាគក៏យល់ព្រម សុខចិត្ដសុខកាយ លុះទៅដោយសេចក្ដីស្នេហាលួងលោមរបស់ព្រះមហាក្សត្រ។ បន្ទាប់មក ព្រះអង្គក៏នាំនាម៉ឺនមន្ដ្រីបរិវារពលសេនា វិលត្រលប់ចូលព្រះមហានគរវិញ ព្រះអង្គបានប្រទានឋានៈជាព្រះអគ្គមហេសី ធំខ្ពស់លើសអស់ស្រីស្នំទាំងពួង។ នាងនាគបានទទួលព្រះនាមថា ព្រះទេវត្តីសេរីរតន៍កញ្ញាមហាក្សត្រី។មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះបទុមវរវង្សបានចេញបញ្ជាឲ្យរាជការមុខមន្ដ្រី និងប្រជានុរាស្ដ្រទាំងអស់ក្នុងព្រះរាជអាណាចក្រ ដាក់ឈ្មោះ និងហៅកន្លែងដែលព្រះអង្គបានជួបស្នេហានាងនាគថា ស្រីសឈរ។ ឈ្មោះកន្លែងនេះបានក្លាយបន្ដិចម្ដងៗទៅជា ស្រីសន្ធរ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ ក្នុងកាយវិការនេះ ព្រះបទុមវរវង្សចង់លើកទុកអនុស្សាវរីយ៍ស្នេហាព្រះអង្គចំពោះនាងនាគ ឲ្យស្ថិតនៅជាអមតៈជានិច្ច។ បើតាមពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួន គឺក្មួយស្រីរបស់ព្រះកេតុមាលាទេ។
បុត្រ
កែប្រែយូរថ្ងៃខែកន្លងមក ព្រះនាងនាគក៏ទ្រង់គភ៌ គម្រប់គ្រប់ ១០ ខែ ព្រះនាងប្រសូតបានពងមួយ។ ដោយភ័យខ្លាចមានការអាម៉ាស់មុខអាប់កិត្ដិយស និងខ្លាចមានចលាចលក្នុងព្រះនគរ ព្រះមហាក្សត្រ និងព្រះអគ្គមហេសីក៏សម្រេចចិត្ដយកពងនោះទៅកប់ចោលក្នុងឆ្នេរខ្សាច់នាតំបន់គីរិន្ដបូរ គឺស្រុកបរិបូណ៌ ក្នុងខេត្ដកំពង់ឆ្នាំង (កាលពីមុនស្រុកបរិបូណ៌គឺជាស្រុកចំណុះខេត្តពោធិ៍សាត់) សព្វថ្ងៃ។
នាសម័យកាលនោះនៅ ក្នុងស្រុកខ្មែរ មានសៀមម្នាក់ឈ្មោះគង់ ដោយគាត់មានពុកចង្កាស្រមូវ អ្នកផងទាំងពួងនាំគ្នាដាក់ឈ្មោះឲ្យគាត់ថា គង់ស្រមូវ (បើតាមពង្សាវតារវត្ដកោកកាក សៀមមេក្រុមកំណែនមានឈ្មោះ គង់ដែរ តែគេបានដាក់ឈ្មោះឲ្យថាគង់ពុកចង្កាអង្កាញ់។ ពង្សាវតារព្រះអង្គម្ចាស់នព្វរតន៍ បានសរសេរថា គង់នេះត្រូវហៅគង់ស្រមូវ ឬគង់ក្រៅ)។ គាត់ជាមេក្រុមពួកកំណែនសៀម ដែលរៀងរាល់ឆ្នាំ ត្រូវតែដឹកនាំសួយសារអាករ តាមរទេះ មានទឹក និងត្រីកន្ធរហាលមកថ្វាយស្ដេចខ្មែរ។ ថ្ងៃមួយ បំពេញភារកិច្ចផ្នែកកំណែនរួចហើយ គង់ស្រមូវរៀបចំឥវ៉ែឥវ៉ាន់គ្រប់បែបយ៉ាងសព្វសារពើរ ផ្ទុកដាក់ក្នុងរទេះ សម្រាប់យកទៅលក់ដូរឯស្រុកភូមិវិញ ក្បួនរទេះសៀមគង់ស្រមូវ បានធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់តាមតំបន់បរិបូណ៌ នៅតាមផ្លូវ កន្លែងមួយដែលមានដីទួលខ្ពស់ខុសអំពីធម្មតា បានធ្វើឲ្យគាត់មានការមន្ទិលសង្ស័យចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង។ គាត់ក៏ចុះពីរទេះស្ទុះទៅជីកដីទួលនោះ។ ជីកបានមួយសន្ទុះគាត់សង្កេតក្រឡេកមើលទៅ ឃើញច្បាស់ជាពងមួយដ៏ធំអស្ចារ្យខុសប្លែកពីធម្មតា គង់ស្រមូវខំលើកបីពងនោះដោយថ្នមៗ ហើយលើកដាក់រទេះដឹកជញ្ជូនយកទៅស្រុកភូមិជាមួយ គាត់ថែរក្សាទុកដាក់ពងនោះដោយប្រុងប្រយ័ត្នជាទីបំផុត (បើតាមពង្សាវតារវត្ដកោកកាក នៅពេលទៅដល់ម្ដុំស្រុកបរិបូណ៌ គង់ស្រមូវបានឃើញពងនោះកំពុងតែញាស់រួចស្រេចទៅហើយ)។
គ្រប់ កាលគ្រប់វេលាកាលណា ពងនោះញាស់ចេញជាទារកប្រុសមួយ មានរូបរាងស្រស់ល្អស្អាតសក្ដិសម ដែលគង់ស្រមូវដាក់ឈ្មោះឲ្យថានាយរង។ គាត់ស្រឡាញ់ថ្នាក់ថ្នមបីបាច់ថែរក្សាចិញ្ចឹមទំនុកបម្រុងទារកនោះ ដូចជាកូនបង្កើត។
នឹងថ្លែងអំពីព្រះបាទបទុមវរវង្ស និងព្រះអគ្គមហេសីនាគវិញ ដែលគង់នៅព្រះមហានគរព្រះអង្គបានព្រះរាជបុត្រមួយអង្គទៀត ព្រះនាមព្រះបទុមសុរិយវង្ស (ឯកសារពង្សាវតារខ្លះទៀត បានបញ្ជាក់ថា ព្រះបទុមសុរិយវង្សត្រូវជាបងពញារោង) គឺនៅក្នុងឆ្នាំខាល ព.ស១១៥០ ត្រូវជា គ.ស៦០៦ ។
ឯកសារយោង
កែប្រែ- ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរភាគរឿងនិទាន ដោយលោកបណ្ឌិតសភាចារ្យ រស់ ចន្ទ្រាបុត្រ
| មុនដោយ ព្រះបាទអរិដ្ឋពលពាហនោ រឺ ព្រះបាទជ័យវុទ្ធីវង្ស រឺ ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង |
មហានគរ | តដោយ ព្រះបាទបទុមសុរិយវង្ស |