ល្បើកអង្គរវត្ត

ល្បើកអង្គរវត្ត គឺជាកំណាព្យខ្មែរដែលមានតាំងពីដើមសតវត្សរ៍ទី១៧។ វានិយាយពី ប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែលជាប្រាសាទដ៏អស្ចារ្យនៅ អង្គរ ហើយពិពណ៌នាអំពី <i id="mwDA">ចម្លាក់លៀនស្រាល</i> នៅក្នុងវិចិត្រសាលប្រាសាទដែលបង្ហាញពី រឿងរាមកេរ្តិ៍[] ល្បើកអង្គរវត្ត ​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​ស្នាដៃ​អក្សរសាស្ត្រ​ដើម​ដំបូង​បំផុត​ក្នុង ​ភាសា​ខ្មែរ[] វា​គឺ​ជា ​កំណាព្យ​វីរភាព ​ដ៏​អស្ចារ្យ​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​កំណាព្យ​វីរភាព​ពីរ​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ជាមួយ ​រឿង​រាមកេរ្តិ៍ [] ក្នុង​រចនាប័ទ្ម ​កំណាព្យ​វីរភាព​ឥណ្ឌា ។ []

សង្ខេប

កែប្រែ

ល្បើកប្រាសាទអង្គរវត្ត គឺជារឿងរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់កេតុមាលា ដែលជាបុត្ររបស់ ព្រះឥន្ទ្រ ដែលពុំអាចគង់នៅក្នុងឋានព្រះបានឡើយ ដោយព្រោះទ្រង់មានក្លិនមនុស្សទើបព្រះអង្គមិនអាចទ្រាំទ្របានចំពោះដោយ ទេវតា ។ ដោយសេចក្តីអាណិតអាសូរចំពោះព្រះរាជបុត្រទ្រង់បាននិរទេសខ្លួនព្រះអង្គ ។ព្រះឥន្ទ្រក៏បញ្ជូនស្ថាបត្យករផ្ទាល់គឺ ព្រះពិស្ណុការ (ឬ Braḥ Bisṇukār, Vishvakarman ) មកផែនដី ដើម្បីសាងសង់ព្រះរាជវាំងមួយសម្រាប់ព្រះកេតុមាលាក្នុងឋានមនុស្ស។

ព្រះពិស្ណុការ ចាត់ចែង អ្នកបម្រើមកពីគ្រប់ទិសទី ដើម្បីកសាងព្រះរាជវាំង។ ព្រះ​ពិស្ណុការ​បញ្ជា​ឱ្យ​កាប់​រាន​ព្រៃ​ជុំវិញ ​ភ្នំ​បាខែង និង​យក​ថ្ម​ដែល​មាន​គុណភាព​ខ្ពស់​មក​សាងសង់​ប្រាសាទ លុះ​ចប់​សព្វគ្រប់ ព្រះ​កេតុមាលា​ចូល​ទៅ​ក្នុង​វាំង​ថ្មី​របស់​ទ្រង់​ឈ្មោះ​ឥន្តប្រស ដែល​ទ្រង់​សោយ​រាជ្យ​ជា​ស្តេច​ មហារាជា[ត្រូវការអំណះអំណាង][ ត្រូវការដកស្រង់ ]

ការវិភាគ

កែប្រែ

កំណែនៃ ល្បើកអង្គរវត្ត ដើមឡើយត្រូវបានចារឹកលើប្រាសាទអង្គរវត្ត ហើយត្រូវបានសរសេរដំបូងជាអក្សរសម័យទំនើបនៅឆ្នាំ 1878 ដោយអ្នកវិទូជនជាតិបារាំង Étienne Aymonier ថាជា " Edification d'Angkor Vat ou Satra de Prea Kêt Mealéa " ( sic ). [] ក្រោយមកនៅឆ្នាំ ២០០៩ បានរៀបចំឡើងវិញទៅជាអក្សរសិល្ប៍ទំនើបងាយស្រួលអាន រួមទាំងសទ្ទានុក្រមសម្រាប់បកស្រាយពាក្យបុរាណដែលប្រើក្នុងកំណាព្យ។

កាលបរិច្ឆេទ និងភាពជាអ្នកនិពន្ធ

កែប្រែ

យោងតាមអ្នកជំនាញខ្មែរ លោក ហ្គ្រេហ្គោរី មីកាលៀន ល្បើកអង្គរវត្ត គឺជាអត្ថបទ អក្សរសាស្ត្រ នៃប្រភេទអក្សរសិល្ប៍ថ្មីមួយដែលរាជវង្ស ឧដុង្គ ចង់បាន ដើម្បីចូលរួមក្នុងវដ្តនៃការស្តារអំណាចឡើងវិញបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរាជធានី លង្វែក ដែលត្រូវបានសៀមបំផ្លាញនៅឆ្នាំ ១៥៩៤ []

ផ្សេងៗគ្នាចុះកាលបរិច្ឆេទឆ្នាំ ១៥៩៨ និង ១៦២០ ការសិក្សាទស្សនវិជ្ជានៃ ល្បើកអង្គរវត្ត ដោយ ពៅសាវរស បានបង្កើតកាលបរិច្ឆេទនៃការតែងនិពន្ធនៅឆ្នាំ ១៦២០ នៃគ.ស ហើយសន្មតថាការនិពន្ធរបស់វាទៅជា ប៉ាងតាត ហៅថា អ្នកប៉ាង។ []

រចនាប័ទ្ម

កែប្រែ

កំណាព្យខ្មែរសំបូរទៅដោយពាក្យ អក្ខរក្រម និង វចនានុក្រម ។ កំណាព្យ​នេះ​មាន​ប្រវែង​វែង និង​ប្រើ​បី ​បទ ​ផ្សេង​គ្នា​គឺ ព្រហ្មគិត កាកគតិ និង ​ពំនោល[] យោងតាម ពៅ សាវរស ភាគច្រើនវាប្រឆាំងនឹងភាពវៃឆ្លាតណាមួយ ដែលផ្ទុយនឹងភាពច្បាស់លាស់នៃ សិលាចារឹកខ្មែរ IMA 38 ដែលគេស្គាល់ថាជា "សិលាចារឹកអង្គរដ៏អស្ចារ្យ"។ []

ការផ្លាស់ប្តូរការចងចាំ

កែប្រែ

ល្បើកអង្គរវត្ត គឺជាសាក្សីនៃការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌នៃប្រទេសកម្ពុជាបន្ទាប់ពី ការដួលរលំនៃទីក្រុងលង្វែក ហើយឆ្លុះបញ្ចាំងពី "ការចុះសម្រុងគ្នានៃបេតិកភណ្ឌព្រាហ្មញ្ញញ និងមនោគមវិជ្ជាថេរវាទ"។ [១០]

តួអង្គសំខាន់មួយគឺ កេតុមាលា ត្រូវនឹងព្រះបាទ សូរ្យវរ្ម័នទី២ នៅពាក់កណ្ដាលទីមួយនៃសតវត្សទី១២ ដែលជាអ្នកសាងសង់ប្រាសាទអង្គរវត្តពិតប្រាកដ [១១] ប៉ុន្តែនៅពេលតែងកំណាព្យនៅសតវត្សទីដប់ប្រាំពីរ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ មានរួចហើយតែបានភ្លេចពីចិត្តមនុស្ស។ [១២]

ឥទ្ធិពល

កែប្រែ

ដាន​បុរាណ​វិទ្យា​ក្នុង​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ​៖ ការ​ប្រារព្ធ​សម្រស់​អង្គរវត្ត

កែប្រែ

រឿងអង្គរវត្ត ដែលមានតាំងពីដើមសតវត្សទី 17 បង្ហាញពីប្រាសាទដ៏អស្ចារ្យនៅអង្គរ និងរៀបរាប់អំពីចម្លាក់លៀននៃប្រាសាទនៅក្នុងវិចិត្រសាលប្រាសាទដែលបង្ហាញពីរឿងរាមកេរ្តិ៍។ វីរភាព​លើក​តម្កើង​សិរី​រុងរឿង​របស់​អ្នក​គ្រប់​គ្រង​ខ្មែរ និង​អបអរ​សាទរ​សម្រស់​នៃ​វាំង​របស់​ពួក​គេ គឺ​ប្រាសាទ​អង្គរវត្ត។ [១៣]

ព្រះពិស្ណុការ ជាវីរៈបុរសសំខាន់នៃកំណាព្យ នៅតែត្រូវបានហៅ ថាជាអ្នកឧបត្ថម្ភដោយជាងឈើ សិល្បករ និងអ្នកសាងសង់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា [១៤] ថាជាអ្នកសាងសង់ប្រាសាទអង្គរវត្ត។ [១៥] គាត់​ក៏​ត្រូវ​បាន​ហៅ​ដោយ ​អ្នក​ទ្រឹស្ដី​ក្រៅ​ភព ។

កន្លែងសម្គាល់អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ

កែប្រែ

ល្បើកអង្គរ ​មាន​ឥទ្ធិពល​យូរអង្វែង​លើ​វប្បធម៌ និង​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ។

តាមន័យវិទ្យា តួអង្គសំខាន់នៃកំណាព្យក៏បានដាក់ឈ្មោះតាមភូមិសាស្ត្រខេត្តសៀមរាបផងដែរ៖ ឈ្មោះកេតុមាលា ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ដាក់ឈ្មោះ បេងមាលា វត្តពុទ្ធសាសនាទំនើប វត្តបេងមាលា និងភូមិ ឃុំ បេងមាលា។ ដែលមានទីតាំងនៅ ស្រុកស្វាយលើ ខេត្តសៀមរាប ។ វាត្រូវបានជ្រើសរើសសម្រាប់ឈ្មោះមន្ទីរពេទ្យព្រះកេតុមាលាក្នុងរាជធានីភ្នំពេញផងដែរ។

រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ល្បើកអង្គរ ត្រូវបានប្រជាជនខ្មែរនិយមប្រើប្រាស់ក្នុងការសម្តែងល្ខោន និង របាំ ប្រជាប្រិយ ក៏ដូចជានៅក្នុង របាំព្រះរាជទ្រព្យរបស់កម្ពុជា[១៦]

ស្នាដៃនៃកំណាព្យ

កែប្រែ

ល្បើកអង្គរវត្ត បង្ហាញពីសក្តានុពលកំណាព្យនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត។ សក្ដានុពលនៃកំណាព្យនេះត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងនៅក្នុងស្នាដៃរបស់ កវី ជំនាន់ក្រោយ ទាំងខ្មែរ និងបរទេស ដូចជាកវីជនជាតិអាមេរិក Allen Ginsberg 's " Ankor Wat " ដែលជាការបំផុសគំនិតដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៃប្រាសាទខ្មែរនៅក្នុងអក្សរសិល្ប៍ទំនើប។ [១៧]

រឿងព្រេង​អង្គរ​មិន​មែន​ជា​រឿង​ចៃដន្យ​នោះ​ទេ។ វាបង្ហាញពីការបង្កើតដ៏ពេញនិយមបំផុតមួយ ដែលមិនមែនចេញពីអ្វីទាំងអស់ ប៉ុន្តែត្រូវបានផ្សំឡើងពីធាតុផ្សំនៃប្រពៃណីផ្សេងៗគ្នា ប្រពៃណីហិណ្ឌូឥណ្ឌា និងប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនាអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ យោងតាមSaveros Pou ទេពកោសល្យរបស់កវីបានធ្វើនៅសល់ដោយចាក់ឫសគល់នៅក្នុងបេះដូងរបស់ប្រជាជនខ្មែរ៖ វាជាប់នឹងទេពកោសល្យ។ [១៨]

  1. "Khmer literature". Encyclopedia Britannica (in អង់គ្លេស). Retrieved 2022-03-16.
  2. (ជាen) Humanities. 2001. pp. 20. 
  3. (ជាen) South-East Asia: Languages and Literatures, a Select Guide. 1989. pp. 56. ល.ស.ប.អ. 978-1-870838-10-8. https://books.google.com/books?id=Wm8jx_dEmI8C&q=Ketumala+angkor. 
  4. (ជាen) Proceedings of the World Sanskrit Conference. 1985. pp. 275. https://books.google.com/books?id=6RQhAAAAMAAJ&q=Ketumala+. 
  5. Aymonier, Etienne (1878) (ជាkm). Textes Kmers: 1ère série. éditeur non identifié. pp. 267. https://books.google.com/books?id=WmwD_0BG62oC&dq=aymonier+%22edification+d%27angkor+wat%22&pg=PA68. 
  6. Mikaelian, Grégory. Le traité de sacre des rois d'Oudong (XVIIe siècle) », Udaya, n°8, 2007, p. 1.
  7. Pou, Saveros (1975). Note sur la date du Poème d'Angar Vat. 263. Paris: Journal Asiatique. pp. 119–124. ម.ប.គ.ល. 469921039. http://worldcat.org/oclc/469921039. 
  8. Sotheavin, Nhim (2019–2022). "A commentary on Lboek Angkor Vat". Renaissance Culturelle du Cambodge 31: 108.
  9. Pou, Saveros (1975). "VII. Inscriptions modernes d'Angkor 34 et 38". Bulletin de l'École française d'Extrême-Orient 62 (1): 297. DOI:10.3406/befeo.1975.3848.
  10. Edwards, Penny (2007-02-28) (ជាen). Cambodge: The Cultivation of a Nation, 1860–1945. University of Hawaii Press. pp. 23. ល.ស.ប.អ. 978-0-8248-6175-9. https://books.google.com/books?id=J44BEAAAQBAJ&dq=angkor+neak+pang&pg=PA23. 
  11. Gaudes, Rüdiger (1993). "Kauṇḍinya, Preah Thaong, and the "Nāgī Somā": Some Aspects of a Cambodian Legend". Asian Folklore Studies 52 (2): 339. ISSN 0385-2342. DOI:10.2307/1178160.
  12. (ជាen) Reading Angkor Wat: A History of Oscillating Identity. 2001. pp. 31. https://books.google.com/books?id=badNAQAAMAAJ&q=Ketumala+angkor. 
  13. Herbert, Patricia (1989-01-01) (ជាen). South-East Asia: Languages and Literatures : a Select Guide. University of Hawaii Press. pp. 56. ល.ស.ប.អ. 978-0-8248-1267-6. https://books.google.com/books?id=-EqbeRzdDrsC&dq=khmer+jataka&pg=PA55. 
  14. Aymonier, Etienne (1883) (ជាfr). Quelques notions sur les inscriptions en vieux khmêr. pp. 93. https://books.google.com/books?id=KNFkKdmh-jEC&dq=Grande+Inscription+d%E2%80%99Angkor&pg=PA92. 
  15. Tainturier, François (2006) (ជាkm). សំណង់អំពីឈើនៅប្រទេសកម្ពុជា: កេរដំណែលដែលកំពុងសាបសូន្យ. pp. 102. ល.ស.ប.អ. 978-99950-51-02-0. https://books.google.com/books?id=uFJQAAAAMAAJ&q=Preah+Pisnokar. 
  16. Cravath, Paul (2007) (ជាen). Earth in Flower: The Divine Mystery of the Cambodian Dance Drama. DatAsia. pp. 92. ល.ស.ប.អ. 978-1-934431-28-3. https://books.google.com/books?id=TDWGAAAAMAAJ&q=Ketumala+. 
  17. (2008-01-01)"Allen Ginsberg's Buddhist Poetics". American Literature 80 (1): 196. ISSN 0002-9831. DOI:10.1215/00029831-80-1-196-a.
  18. Pou, Saveros (1991). "Les noms des monuments khmers". Bulletin de l'École française d'Extrême-Orient 78: 220. ISSN 0336-1519. DOI:10.3406/befeo.1991.1775.