ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ

លោក ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ (កើត និងស្លាប់នៅ ភ្នំពេញ) គឺជា វិចិត្រករ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត បុរាណវិទូ ជនជាតិភាគតិច និង អ្នកថតរូប ។ ហ្សកហ្រ្គូសលីយេ ជាអភិរក្ស ទីមួយ​នៃសារមន្ទីរជាតិ។

ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ

លោកបានបន្សល់ទុកនូវស្នាដៃនិពន្ធដ៏ក្រាស់ និងចម្រុះ ដែលមានស្នាដៃជាច្រើនលើផ្នែកបុរាណវិទ្យា និងសិល្បៈនៃ ប្រទេសខ្មែរ ។ នៅឆ្នាំ ១៩១២ លោក ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ គឺជាអ្នកបង្កើតសាលាសិល្បៈខ្មែរ ដែលក្លាយជា សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ។

លោក ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ បានកសាង សារមន្ទីរជាតិ ឡើង នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៧ នាសម័យអាណានិគមបារាំង មកលើព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

ជីវប្រវត្តិ

ការអប់រំ

លោក ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ កើតនៅថ្ងៃទី ៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៨៨៧ នៅ ភ្នំពេញ ក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា ។

គាត់​បាន​សិក្សា​នៅ ​ប្រទេស​បារាំង ហើយ​បាន​ចូល​រៀន​គំនូរ​នៅ សាលាវិចិត្រសិល្បៈ ក្នុង​ទីក្រុង​ប៉ារីស ។ នៅចុងបញ្ចប់នៃការសិក្សាទាំងនេះ គាត់បានត្រលប់មក ប្រទេសកម្ពុជា ជាលើកដំបូងដែលគាត់បានរកឃើញប្រាសាទ អង្គរ ។

ការសិក្សាសិល្បៈខ្មែរ

អគ្គទេសាភិបាលនៃ ឥណ្ឌូចិន លោក អាល់ប៊ែរ សារូត៍ បានហៅ លោក ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ ប្រគល់ឱ្យគាត់នូវបេសកកម្មនៃការធ្វើឱ្យរសិល្បៈនៃប្រជាជនឥណ្ឌូចិនមានគន្លែងមួយដើប្បីសិក្សារម្ដងទៀត។ គោលដៅចុងក្រោយរបស់គាត់គឺដើម្បីស្តារឡើងវិញដល់ប្រជាជនកម្ពុជានូវក្តីកង្វល់ និងសេចក្តីស្រឡាញ់ចំពោះមរតកសិល្បៈរបស់ខ្មែរដែលនៅពេលនោះបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងភាពទ្រុឌទ្រោម។ ដូច្នេះគាត់ បានលះបង់ខ្លួនឯងដើម្បីចង់ស្ដាររបាំព្រះរាជទ្រព្យឱ្យដូចពីមុន។

ភាពជោគជ័យនៃសាលាសិល្បៈខ្មែរនេះ ដែលអភិវឌ្ឍកិច្ចសហប្រតិបត្តិការផ្ទាល់ខ្លួនសម្រាប់ផលិតសិប្បកម្មខ្មែរ រួមចំណែកធ្វើឱ្យកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់លោក ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថាជាអ្នកជួយសិល្បៈខ្មែរជាច្រើន។

នៅចុងឆ្នាំ ១៩២៣ លោក ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ មានតួនាទីសម្រេចចិត្តក្នុងការរំខានដល់ប្រតិបត្តិការកាប់ ដឹកជញ្ជូន និងលួចរូបចម្លាក់ពី ប្រាសាទបន្ទាយស្រី ដោយ ​លោក អង់ដ្រេ ​ម៉ាល់រ៉ូ ។

អ្នកថែរក្សាសារមន្ទីរនៅកម្ពុជា

លោក ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ គឺជាអ្នកបង្កើត រៀបចំ និងជាអ្នកថែរក្សាដំបូងនៃសារមន្ទីរ អាល់ប៊ែរ សារូត៍ នៅ ភ្នំពេញ ដែលជាឈ្មោះនៅឆ្នាំ ១៩២០ ប៉ុន្តែត្រូវបានប្តូរឈ្មោះទៅ ជាសារមន្ទីរជាតិកម្ពុជា នៅឆ្នាំ ១៩៥១ ដែលជាគំរូនៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរបុរាណ ដែលគាត់បានបង្កើតជាជម្រករបស់កម្ពុជា។ សិល្បៈ។

ការចូលនិវត្តន៍ និងសេចក្ដីស្លាប់

បន្ទាប់ពីគ់ាតចូលនិវត្តន៍ពី ឆ្នាំ ១៩៤២ លោក ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ នៅតែនៅក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា ហើយបានចូលរួមក្នុងការតស៊ូប្រឆាំងនឹងអ្នកកាន់កាប់របស់ជប៉ុនក្នុងនាមជាប្រតិបត្តិករវិទ្យុសម្ងាត់ បន្ទាប់ពី រដ្ឋប្រហាររបស់ជប៉ុននៅថ្ងៃទី ៩ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៤៥ នៅឥណ្ឌូចិន ។

នៅថ្ងៃទី ១៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៥​​ លោកហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងដាក់គុកដោយ កងទ័ពជប៉ុន ប៉ូលីសសម្ងាត់ជប៉ុន ឬប៉ូលីសគ្រប់គ្រងការគិត។ កងទ័ពជប៉ុន បានសាបព្រួសនូវភាពភ័យខ្លាច និងភាពភ័យរន្ធត់ពាសពេញឥណ្ឌូចិន បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារពីថ្ងៃទី ៩ ខែមីនា ដល់ខែសីហា ឆ្នាំ ១៩៤៥ លោក ហ្សក ហ្រ្គូសលីយេ បានចុះចាញ់នឹងការធ្វើទារុណកម្មទាំងមានអាយុ ៥៨ ឆ្នាំ។

ស្នាដៃ

ការបោះពុម្ពអំពីបុរាណវិទ្យា

• Danseuses cambodgiennes anciennes et modernes. Texte et dessins de George Groslier, Paris, A. Challamel, 1913 (Préface de Charles Gravelle)
• Objets anciens trouvés au Cambodge, in Revue archéologique, 1916, 5^e Série, vol. 4, p. 129–139
• A l'ombre d'Angkor. Notes et impressions sur les temples inconnus de l'ancien Cambodge, A. Challamel, 1916 [1] [archive]
• La Batellerie cambodgienne du VIIIe au XIIIe siècles, in Revue archéologique, 1917, 5^e Série, vol. 5, p. 198–204 Texte en ligne [archive]
• Directeur-fondateur et éditeur de Arts et Archéologie khmères, A. Challamel, 2 volumes publiés en 1921 et 1926
• Objets cultuels en bronze dans l'ancien Cambodge, in Arts et Archéologie khmers, 1921-3, vol. 1, fasc. 3, p. 221–228.
• Le temple de Phnom Chisor, in Arts et Archéologie khmers, vol. 1, fasc. 1, p. 65–81
• Le temple de Ta Prohm (Ba Ti), in Arts et Archéologie khmers, vol. 1.. fasc. 2, p. 139–148
• Le temple de Preah Vihear, in Arts et Archéologie khmers, 1921-1922, vol. 1. fasc. 3, p. 275–294
• Recherches sur les Cambodgiens d'après les textes et les monuments depuis les premiers siècles de notre ère, Paris, A.Challamel, 1921
• Essai sur l'architecture classique khmère, in Arts et Archéologie khmers, 1923, vol. 1, fasc. 3. p. 229–273
• L'Art khmèr, in Arts et Décoration, août 1923. vol. 27. N^o 260, p. 34–40
• L'Art du bronze au Cambodge, in Arts et Archéologie khmers, 1923. vol. 1, fasc., p. 413–423
• L'Art khmèr, in Arts et Décoration, août 1923, vol. 1, p. 413–423
• Amarendrapura dans Amoghapura, in Bulletin de l'École Française d'Extrême-Orient, 1924, vol. 24, p. 359–372
• Angkor, Les Villes d'Art célèbres, Laurens, 1924
• Catalogue du Musée de Phnom Penh, IDEO, 1924
• La Céramique dans l'ancien Cambodge, in Arts et Archéologie khmers, 1924, vol. 2, fasc. 1, p. 31–64 (avec la collaboration d'Auguste Silice)
• La Vie à Angkor au XIe siècle, in Pages indochinoises, 15-1-1924, N.S., vol. 1, p. 9–17
• Les Empreintes du 'Pied du Buddha' d'Angkor Vat, in Arts et Archéologie khmers, 1924, vol. 2, fasc. 2. p. 65–80
• La Région d'Angkor, in Arts et Archéologie khmers, 1924, vol. 2, fasc. 2, p. 113–130
• La Région du Nord-Est du Cambodge et son art, in Arts et Archéologie khmers, p. 131–141
• L'Asram Maha Rosei, in Arts et Archéologie khmers, 1924, vol. 2. fasc. 2. p. 141–146
• L'Art hindou au Cambodge, in Arts et Archéologie khmers, 1924. vol. 2, fasc. 1, p. 81–93
• Essai sur le Buddha khmèr, in Arts et Archéologie khmers, p. 93–112
• Sur les origines de l'Art khmèr, in Mercure de France, l-xii-1924, vol. 176, N^o 365, p. 382–404
• Les Influences grecques au Cambodge et l'art pré khmèr, L'Art Vivant, 1925
• Sur la route d'Angkor: le Prasat Phum Prasat, in Extrême-Asie, décembre 1925, N^o 14, vol. 12, p. 493–494
• Introduction à l'étude des arts khmèrs, in Arts et Archéologie khmers, 1925, vol. 2. fasc. 2, p. 167–234
• La Sculpture khmère ancienne. Illustrée de 175 reproductions hors texte et similigravure, G. Crès et Cie, coll. "française des arts orientaux", 1925 Texte en ligne [archive]
• La Femme dans la sculpture khmère ancienne, in Revue des Arts asiatiques, 1925, vol. 2, fasc. 1, p. 35–41
• La Fin d'Angkor, in Extrême-Asie, septembre 1925
• Note sur la sculpture khmère ancienne, Études asiatiques, École Française d'Extrême-Orient, 1925. vol. I, p. 297–314
• À propos d'art hindou et d'art khmèr, in Arts et Archéologie khmers, 1926, vol. 2, fasc. 3, p. 329–348
• Les collections khmères du musée Albert-Sarraut, G. Van Oest, coll. « Ars asiatica », 1931 (Préface de Georges Coedès)
• Les Temples inconnus du Cambodge, Toute la terre, 1931
• Angkor, Les Villes d'Art célèbres, Laurens, 1932 (trad. anglaise).
• Troisième recherche sur les Cambodgiens, in Bulletin de l'École française d'Extrême-Orient, 1935, vol. 35, p. 159–206
• Une merveilleuse cité khmère. Banteai Chhma, ville ancienne du Cambodge, in L'Illustration, avril 1937, N^o 4909, p. 352–357
• Les Monuments khmèrs sont-ils des tombeaux?, in Bulletin de la Société des Études Indochinoises, 1941, N.S., vol. 16. N°l p. 121–126

ការបោះពុម្ពអំពីសិល្បៈជនជាតិដើមនៅកម្ពុជា

• La Convalescence des Arts cambodgiens, in Revue Indochinoise, 2^e sem. 1918, p. 207; 1^er sem. 1919, p. 871–890
• L'Agonie des Arts cambodgiens, in Revue Indochinoise, 2^e sem. 1918, p. 207
• Question d'art indigène, in Bulletin des Amis du Vieux-Hué, octobre—décembre 1920, p. 444–452
• Étude sur la psychologie de l'artisan cambodgien, in Arts et Archéologie khmers, 1921, vol. 1, fasc. 2, p. 125–137
• Seconde étude sur la psychologie de l'artisan cambodgien, in Arts et Archéologie khmers, 1921, vol. 1. fasc. 2, p. 205–220
• Royal Dancers of Cambodia, in Asia, 1922, vol. 22, N^o 1, p. 47–55, 74-75
• Soixante-seize dessins cambodgiens tracés par l'oknha Tep Nimit Mak et l'oknha Reachna Prasor Mao, in Arts et Archéologie khmers, Société d'Édition Géographique, Maritime et Coloniale, 1923. 331-386 p
• The Oldest Living Monarch, in Asia, 1923. vol. 23. p. 587–589
• La Reprise des arts khmèrs, in La Revue de Paris, 15 novembre 1925. p. 395–422 Texte en ligne [archive]
• Avec les danseuses royales du Cambodge, in Mercure de France, 1^er mai 1928, p. 536–565
• La mort de S.M. Sisowath, L'Illustration, octobre 1927
• Les cérémonies d'incinérations de S.M. Sisowath, in L'Illustration, n^o 4443. Samedi 28 avril 1928. p. 410–415
• Die Kunst der Kambodschanischen tànzerinn, in Atlantis, janvier-mars 1929, vol. 1,p. 10–16
• Le Théâtre et la danse au Cambodge, in Journal Asiatique, janvier-mars 1929. vol. 214, p. 125–143 Texte en ligne [archive]
• Contemporary Cambodian art studied in the Light of the Past Forms, in Eastern Art, 1930. vol. 2, p. 127–141
• La Direction des Arts cambodgiens et l'École des Arts cambodgiens, in Extrême-Asie, mars 1930, n^o 45, p. 119–127
• La Fin d'un art, in Revue des Arts Asiatiques, 1929-1930, vol. 6, fasc. 3., p. 176–186; p. 184 et 251, fasc. 4, p. 244–254
• La Fin d'une tradition d'art : les pagodes cambodgiennes et le ciment armé, in L'Illustration, 11 janvier 1930, p. 50–53
• De Pagode en Pagode, Toute la Terre, juillet 1931
• L'Orfèvrerie cambodgienne à l'Exposition Coloniale, La Perle, 1931
• Rapport sur les arts indigènes au Cambodge, Congrès International et Intercolonial de la Société Indigène, 1931
• L'Enseignement et la mise en pratique des Arts indigènes au Cambodge (1918-1930), in Bulletin de Académie des Sciences Coloniales, 1931
• Les Arts indigènes au Cambodge, Exp. int. des Arts et Techniques, Indochine Française, 1937
• Les Arts indigènes au Cambodge, X° Congr. de la Far-Eastern Association of Tropical Medecine, Hanoi, 1938, p. 161–181