ប្រាសាទពោក្លោងយ៉ារ៉ា

អគារសាសនានៅប្រទេសវៀតណាម

ប្រាសាទពោក្លោងយ៉ារ៉ា (អង់គ្លេស: Po Klong Garai Temple) គឺ​ជា​កន្លែង​សាសនា​ចាម​ហិណ្ឌូ​ដែល​មាន​ទីតាំង​នៅ​ក្នុង​នាយក​រដ្ឋ​ចាម​នៃ ប៉ាន់ឌូរ៉ាន់ហ្គា (Panduranga) ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា ផាន់រាំង (Phan Rang) នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូង​ប្រទេស​វៀតណាម។ វាត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងកិត្តិយសរបស់ស្តេច ពោ ក្លោងយ៉ារ៉ា (Po Klaung Garai) ដែលគ្រប់គ្រង ប៉ាន់ឌូរ៉ាន់ហ្គា ពីឆ្នាំ ១១៥១ដល់ ១២០៥ ដោយស្តេចប្រវត្តិសាស្ត្រ Jaya Sinhavarman III,[]:២១៧[]

ប្រាសាទពោក្លោងយ៉ារ៉ា

ឈ្មោះ: ប្រាសាទពោក្លោងយ៉ារ៉ា
កាលបរិច្ឆេទកសាង: សតវត្សទី ១៤
ស្ថាបត្យកម្ម: ចាម្ប៉ា
ទីតាំង: ផាន់រាំង-ថាប់ចាម
កូអរដោនេ: 11°36′04″N 108°56′49″E / 11.60111°N 108.94694°E / 11.60111; 108.94694Coordinates: 11°36′04″N 108°56′49″E / 11.60111°N 108.94694°E / 11.60111; 108.94694

ប្រវត្តិប្រាសាទ

កែប្រែ

ស្តេចចាមជយា ស៊ីមវវរ្ម័នទី ៣ (វៀតChế Mân) ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថាបានសាងសង់ប៉មជាកិត្តិយសដល់ពោធិឃ្លាំងហ្គារ៉ាយ នៅចុងសតវត្សទី១៣។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ វត្តមានរបស់ស្ទីលជាច្រើនពីសម័យមុននេះ បង្ហាញថា ព្រះបាទជ័យ ស៊ីមវវរ្ម័ន ប្រហែលជាគ្រាន់តែបានស្ដារ និងបន្ថែមទៅលើសំណង់ដែលមានស្រាប់ហើយ។

សិលាចារឹកចុះកាលបរិច្ឆេទឆ្នាំ ១០៥០ នៅ ពោ ក្លោងយ៉ារ៉ា រំលឹកដល់ជ័យជំនះយោធារបស់ស្តេចចាមពីរអង្គ (សន្មតថាតំណាងឱ្យរាជវង្សភាគខាងជើងនៃឥន្ទ្របុរៈដែលមានទីស្នាក់ការនៅជិត មីសឺន) លើប្រជាជន ប៉ាន់ឌូរ៉ាន់ហ្គា នៅភាគខាងត្បូងនៃចាម្ប៉ា។ យោងទៅតាមសិលាចារឹក ព្រះអង្គម្ចាស់ជ័យជម្នះបានប្រារឰឡើងដោយដំឡើងសិង្ហពីរ និងជួរឈរជ័យមួយ។[]

ទីតាំងប្រាសាទ

កែប្រែ

ប្រាសាទពោក្លោងយ៉ារ៉ា ជា​កម្មសិទ្ធិ​របស់​អ្វី​ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​ស្គាល់​ថា​ជា​រចនាប័ទ្ម​ថាប់​ម៉ម​នៃ​សិល្បៈ​និង​ស្ថាបត្យកម្ម​ចាម។ វាមានប៉មឥដ្ឋចំនួនបី៖ ប៉មធំមួយមានបីជាន់ ប៉មទ្វារតូចជាង និងប៉មពន្លូតដែលមានដំបូលដូចខ្នងសេះ។ ក្រុមនៃអគារត្រូវបានថែរក្សាយ៉ាងល្អ ហើយ "ត្រូវបានសម្គាល់ដោយភាពបរិសុទ្ធនៃគ្រោងរបស់វា និងភាពធន់នៃការតុបតែងរបស់វា។ ស្នាដៃនៃរចនាប័ទ្មថាប់ម៉ម។[] រូបភាពដែលនៅសេសសល់គឺមិនសូវចាប់អារម្មណ៍ទេ ដែលបង្ហាញឱ្យឃើញពី "សិល្បៈមួយនៅក្នុងស្ថានីយធ្លាក់ចុះ ដោយសារតែភាពរឹងប៉ឹង និងការងារស្ងួត។" [] ប៉មដែលមានដំបូលប្រក់ដូចបាវ ត្រូវបានគេនិយាយថា ឧទ្ទិសថ្វាយដល់ព្រះនៃអណ្តាតភ្លើង ថាង ឈូ យ៉ាងពី។[]

រូបភាពសាសនាចម្បងនៅក្នុងប្រាសាទគឺ mukhalinga នៃសតវត្សទី ១៦ ឬ ១៧ ។ Mukhalinga គឺជា ព្រះសិវលិង្គ ដែលមានមុខមនុស្ស។ ជាទូទៅ លង្កាគឺជានិមិត្តសញ្ញានៃព្រះសិវៈហិណ្ឌូ ប៉ុន្តែជនជាតិចាមនិយាយថា មួយនេះគឺជារូបសំណាករបស់ស្តេច ពោ ក្លោងយ៉ារ៉ា ។ ប្រាសាទនៅតែជាកន្លែងនៃពិធីបុណ្យសាសនាចាម។[]

ឯកសារយោង

កែប្រែ
  1. Coedès, George (1968). Walter F. Vella. រៀ. The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ល.ស.ប.អ. 978-0-8248-0368-1. 
  2. Ngô Vǎn Doanh, Champa: Ancient Towers, p.228.
  3. Jean Boisselier, La Statuaire du Champa, p.245-246.
  4. Ngô Vǎn Doanh, Champa: Ancient Towers, 235-236.
  5. Ngô Vǎn Doanh, Champa: Ancient Towers, p.239, 242.
  6. Ngô Vǎn Doanh, Champa: Ancient Towers, p.239, 242.
  7. Ngô Vǎn Doanh, Champa: Ancient Towers, p.241.