ជនជាតិប្រុ
ប្រុ(ក៏ ប្រូ, រៀង ឬ ប្រុវ៉ាន់គៀវ ; Vietnamese: Người Bru - Vân Kiều ; ឡាវ៖ບຣູ ; ថៃ៖บรู ; ដែលមានន័យថា "ប្រជាជនរស់នៅក្នុងព្រៃ") គឺជាជនជាតិ ដើមភាគតិច រស់នៅក្នុង ប្រទេសថៃ ឡាវ និង វៀតណាម ។ ពួកគេនិយាយភាសា កាទូ ខុសពី ជនជាតិព្រៅ ដែលនិយាយភាសា បាហ៍ណា ខាងលិច។ [២] ប្រុមិនត្រូវបានរកឃើញនៅភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជាទេ។ ក្រុម លន់, ក្រឹង, កាវែត, Amba និង ព្រៅតាណាប់ នៅភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា តាមពិតទៅក្រុមតូចៗនៃ ព្រៅ មិនមែនក្រុម ប្រុ ទេ។ ក្រុមរង ព្រៅ នៅប្រទេសឡាវគឺ លន់, កាវែត, ជ្រេ,កា-យីង និងហាម៉ុង។ [២]
Bru | |
|---|---|
 Diorama showing wax figures of Bru people in traditional attire, Khe Sanh museum | |
| ចំនួនប្រជាជនសរុប | |
| 129,559 (1999 estimate) | |
| តំបន់ដែលមានចំនួនប្រជាជនសំខាន់ៗ | |
 វៀតណាម | 94,598 (2019)[១] |
 ឡាវ | 69,000 |
 ថៃ | 25,000 |
| ភាសា | |
| Eastern Bru, Western Bru, Vietnamese, Lao, Thai | |
| សាសនា | |
| Traditional religion (ancestor worship), Animism, Theravada Buddhism | |
| ក្រុមជនជាតិដែលពាក់ព័ន្ធ | |
| Katuic peoples | |
ជនជាតិ ប្រុ ក៏ជិតស្និទ្ធនឹងជនជាតិ Pnongam នៃភាគខាងត្បូងវៀតណាម និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ ថ្វីបើមានញាតិសន្តានជាមួយក្រុមនេះក៏ដោយ ជនជាតិ ប្រុ មានភាពខុសគ្នាខាងនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រពីក្រុមជនជាតិផ្សេងទៀតនេះ។ [៣]
ជនជាតិ ប្រុ និយាយ ភាសា ប្រុស ជាភាសា កាទូ មន-ខ្មែរ កៅប្រុ ដែលមានគ្រាមភាសាជាច្រើន។ ចំនួនប្រជាជនសរុបរបស់ពួកគេត្រូវបានប៉ាន់ប្រមាណថាមានចំនួន 129,559 ដោយ Ethnologue ។
មនុស្សមួយចំនួនបានយល់ច្រលំ ប្រុ សម្រាប់ ព្រៅ នៅភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា និងខេត្ត អាច់ក្រពើ និង ចាម្ប៉ាសាក់ ភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសឡាវ។ តាមពិត ពួកគេជាក្រុមផ្សេងគ្នា ហើយប្រជាជនប្រុមិនមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ។ [២]
ការតាំងទីលំនៅនិងភូមិ
កែប្រែប្រុ បានតាំងទីលំនៅភាគច្រើននៅតាមបណ្តោយផ្លូវទឹក។ ជាប្រពៃណីពួកគេរស់នៅក្នុងផ្ទះតូចៗដែលសង់នៅលើបង្គោល។ ផ្ទះទាំងនោះត្រូវបានរៀបចំនៅជុំវិញអគារប្រជុំកណ្តាលជុំវិញរង្វង់មូល។
នៅប្រទេសថៃ ប្រុ ភាគច្រើនរស់នៅ ខេត្តសកលនគរ និង ខេត្តមុក្ដាហា ក្នុងតំបន់ អ៊ីសាន ភាគឦសាននៃប្រទេសថៃ។
នៅប្រទេសលាវ ប្រុ ភាគច្រើនរស់នៅភាគខាងកើត ខេត្តសាវាន់ណាខេត ស្រុកសេផុន ប៉ុន្តែក៏នៅផ្នែកផ្សេងទៀតនៃខេត្ត និងនៅ ខេត្តខាំមួន ផងដែរ ។
នៅប្រទេសវៀតណាម ជនជាតិ ប្រុ ភាគច្រើនរស់នៅតំបន់ភ្នំភាគខាងលិចនៃ Quang Binh, Quảng Trị, ខេត្ត Thừa Thiên-Huế ។ ក្រុមរង ប្រុ នៅវៀតណាមគឺ វ៉ាន់គៀវ, ទ្រី, ឃួ, ម៉ាកុង។ [៤] [៥]
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
កែប្រែប្រវត្តិដំបូងនៃ ប្រុ នៅតែមិនច្បាស់លាស់។ អ្នកស្រាវជ្រាវជឿថាបុព្វបុរសរបស់ជនជាតិប្រុគឺជាសមាជិកនៃនគរ ខ្មែរ នៃ អង្គរ ដែលគ្រប់គ្រងផ្នែកធំនៃ ប្រទេសកម្ពុជា ឡាវ និង ថៃ ប្រហែលសតវត្សទី៩ និងសតវត្សទី១៣។ នេះក៏ផ្អែកលើទំនាក់ទំនងរវាងភាសាមន-ខ្មែរ និងភាសាប្រុ។ ប្រហែល 400 ឆ្នាំមុន ប្រុ ត្រូវបានរុញចេញពីដីជ្រលងភ្នំដ៏ល្អបំផុតនៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឡាវ ហើយបានបង្ខំឱ្យទៅភាគខាងត្បូងដោយប្រជាជននិយាយភាសាថៃ។[ត្រូវការអំណះអំណាង][ ត្រូវការដកស្រង់ ]
ផ្នែកតូចមួយនៃជនជាតិប្រុបានធ្វើចំណាកស្រុកពី ជួរអាណ្ណាម (វៀតណាម៖ ឌឿយ ត្រឹងសឺន) ទៅ ដក់ឡាក់ ចាប់ពីចុងខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧២។ ក្នុងឆ្នាំ 2019 ចំនួនប្រជាជន ប្រុ នៅខេត្ត ដក់ឡាក់ មានចំនួន 2,659 នាក់ ដែលចំនួននេះមានចំនួនច្រើនជាងប្រជាជនរបស់ពួកគេនៅ Thừa Thiên-Huế (1,389 នាក់) ។ [៤] [៦]
ក្នុងកំឡុង សង្គ្រាមវៀតណាម ប្រុ បានរងទុក្ខយ៉ាងខ្លាំងដោយសារជម្លោះដែលបានឡោមព័ទ្ធពួកគេ។
ក្នុងអំឡុងពេល និងក្រោយ សង្រ្គាមវៀតណាម ប្រជាជន ប្រុ នៅក្នុងប្រទេសថៃបានចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងសកម្មភាពបដិវត្តន៍ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់។ រដ្ឋាភិបាលកណ្តាលថៃបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងសកម្មភាពទាំងនេះដោយការបង្កើនវត្តមានយោធាថៃ ក៏ដូចជាការបង្កើនការចំណាយសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច។[ត្រូវការអំណះអំណាង][ ត្រូវការដកស្រង់ ]
នៅវៀតណាម ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាម ប្រជាជន ប្រុ (ហៅថា វ៉ាន់គៀវ ជាភាសាវៀតណាម) បានផ្តល់ការគាំទ្រយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ចលនារបស់ វៀតមិញ និងក្រោយមកសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតវៀតណាម។ ក្រោយមក ពួកគេបានយកនាមត្រកូល “ហូ” ដើម្បីបង្ហាញការដឹងគុណចំពោះលោកប្រធាន ហូជីមិញ ។ [៧]
សាសនា
កែប្រែប្រុ ភាគច្រើនមានជំនឿលើ សាសនា ប៉ុន្តែមួយចំនួន (ជាពិសេសនៅក្នុងប្រទេសថៃ) គឺជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា ថេរវាទ ដែលត្រូវបានគោរពតាមបែប Animism ដែលរួមមានការគោរពបូជាដូនតា ព្រលឹងបាយ និងវិញ្ញាណភ្លើង។ វត្ថុសក្តិសិទ្ធិរបស់ ប្រុ រួមមានវត្ថុបុរាណ និងបំណែកនៃអាវុធបុរាណ និងវត្ថុប្រើប្រាស់ក្នុងផ្ទះ
ប្រុ ក៏មានមរតកដ៏សម្បូរបែបនៃទេវកថា និងរឿងព្រេងដែលបានបន្សល់ទុកផ្ទាល់មាត់ រួមទាំងរឿងរ៉ាវជាច្រើនអំពីសត្វផងដែរ។ ឆ្លាតជាងគេគឺទន្សាយ ហើយវីរបុរសគឺខ្លា។ [៨]
សេដ្ឋកិច្ច និងមុខរបរ
កែប្រែ
វប្បធម៌
កែប្រែប្រុគឺជាសង្គមដូនតាមួយដែលបុរសទទួលបានឋានៈខ្ពស់ជាងស្ត្រីក្នុងគ្រួសារ និងជាកន្លែងដែលសមាជិកវ័យចំណាស់ទទួលបានឋានៈខ្ពស់ជាងសមភាគីវ័យក្មេងរបស់ពួកគេ។
បុរសតែងតែអនុវត្តពហុពន្ធភាព ដែលទោះបីជាមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតដោយវប្បធម៌ត្រូវបានទទួលយកក៏ដោយ។ ជាធម្មតាបុរសពហុពន្ធភាពនឹងមានប្រពន្ធជាច្រើន ពាសពេញភូមិជាច្រើនដែលគាត់ធ្វើដំណើរ។
ប្រុ គឺជាមនុស្សចេញពីសង្គម ហើយស្រឡាញ់តន្ត្រី និងការរាំ។ ពួកគេមានតន្ត្រីខ្លាំងណាស់ ហើយមានជំនាញជាមួយនឹងឧបករណ៍ផ្សេងៗជាច្រើនរួមមាន កន្ត្រក ស្គរ គង ស័ង្កសី និងឧបករណ៍សាមញ្ញ និងប្រពៃណីដែលធ្លាប់រួមដំណើរជាមួយនឹងការច្រៀងរឿងនិទាន (ចា ចាប) និងដូរចម្រៀង (ស៊ីម)។
ទោះបីជាពួកគេជាជនជាតិ កាទូ ក៏ដោយ ពួកគេបានទទួលយកធាតុមួយចំនួននៃវប្បធម៌ តៃ ។ សម្លៀកបំពាក់របស់ពួកគេឆ្លុះបញ្ចាំងពីចំណុចនេះ ដោយរួមបញ្ចូលគ្នានូវធាតុ តៃ និង កាទូ។
- ↑ "Report on Results of the 2019 Census". General Statistics Office of Vietnam. Retrieved 1 May 2020.
- ↑ ២,០ ២,១ ២,២ Baird, Ian G. 2008.
- ↑ (Korolev: 1957, 378)
- ↑ ៤,០ ៤,១ "The unique difference in garment of Bru - Vân Kiều people". baodantoc.vn. Committee for Ethnic Minority Affairs. Retrieved 20 June 2023.
- ↑ "Outline of Vân Kiều ethnic people in Quảng Bình". bdt.quangbinh.gov.vn. Quảng Bình Committee for Ethnic Minority Affairs. Retrieved 1 September 2023.
- ↑ "The Bru people life in Krông Pắc, Đắk Lắk". daklakmuseum.vn. Daklak Museum. Retrieved 20 June 2023.
- ↑ "HHquangtri - Người Vân kiều, Pa kô xứng danh mang họ Bác Hồ". Archived from the original on 9 July 2012. Retrieved 16 កក្កដា 2024.
{{cite web}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (help); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (help) - ↑ (Zhuravleva: 1961, № 6. To 54)