ម្កុដ

ម្កុដ ( ភាសាសំស្ក្រឹត: मुकुट ,makuṭa,មកុដ ) គឺជាប្រភេទមួយដែលប្រើជា មកុដ ក្នុងរាជវង្សអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃ ប្រទេសកម្ពុជា និង ថៃ នាពេលបច្ចុប្បន្ន និងជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៅក្នុង ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ( ជ្វា ស៊ូម៉ាត្រា និង បាលី ) ម៉ាឡេស៊ី ស្រីលង្កា ឡាវ និង មីយ៉ាន់ម៉ា ។ ពួកគេក៏ត្រូវបានគេប្រើនៅក្នុងរបាំបុរាណនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ,ឥណ្ឌូនេស៊ី ,ម៉ាឡេស៊ី ,ស្រីលង្កា និងប្រទេសថៃ។ ដូចជា ខោល, ខុន, ទម្រង់ផ្សេងៗនៃ ឡាខុន, ក៏ដូចជា វ៉ាយ៉ាងវង់ ។ ពួកវាមានរូបរាងចង្អុលខ្ពស់ ធ្វើពីមាស ឬជំនួស ហើយជាធម្មតាត្រូវបានតុបតែងដោយត្បូង។ ជានិមិត្តរូបនៃការគ្រងរាជ្យ វត្ថុទាំងនោះត្រូវបានគេដាក់បង្ហាញនៅក្នុងរាជសម្បត្តិទាំងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសថៃ។

និរុត្តិសាស្ត្រ និងប្រភពដើម

Lalitavistara bas-relief នៃ Borobudur ពិពណ៌នាអំពី ទេវ (ព្រះ) ពាក់ ជតាមកុត រីករាយក្នុងការស្តាប់ ព្រះធម៌, ជ្វាសតវត្សទី 9 ។

មកុដនៅក្នុងទម្រង់ផ្សេងៗរបស់វា មានដើមកំណើតជាអាវធំតំណាងឱ្យ ជដាមកុដ សក់រួញរបស់ ascetic បង្កើតជារាងមកុដ ដែលជារឿយៗត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងរូបតំណាងរបស់ ព្រះសិវៈ និង អវលោកេស្វរ ។ ^[១] ^[២] ដល់វេននៃសហវត្សទី 1 សាសនាហិណ្ឌូ-ពុទ្ធសាសនានៃអរិយធម៌ធម៌ដែលផុសចេញពីឧបទ្វីបឥណ្ឌាត្រូវបានស្រូប និងទទួលយកដោយ ព្រះរាជាណាចក្រឥណ្ឌា នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ពីដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ ដល់ឆ្នេរភាគកណ្តាលវៀតណាម ពីកោះជ្វា ដល់កោះស៊ូម៉ាត្រា និងឧបទ្វីបម៉ាឡេ។ ក្រោយមក ភាសាសំស្រ្កឹត បានធ្វើឡើងនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដោយចាប់ដៃគ្នាជាមួយការទទួលយកនូវគោលគំនិតហិណ្ឌូ-ពុទ្ធសាសនានៃការគ្រប់គ្រង។ ចំនួនពាក្យសំស្រ្កឹតស្វែងរកវិធីរបស់ពួកគេទៅជាភាសាក្នុងស្រុកក្នុងតំបន់។ ពាក្យ បាលី / សំស្រ្កឹត មកុដ ត្រូវបានអនុម័តដោយស្មោះត្រង់ជា មកុត នៅក្នុង ភាសា ជ្វា និងបាលី ដើម្បីពណ៌នាអំពីរាជមកុដ ហើយបកប្រែជា ភាសាចាវី ៖ مهکوتا និង mahkota ជា ភាសាម៉ាឡេ និង ឥណ្ឌូនេស៊ី ។ ខ្មែរ ( មកុដ ), ភូមា ម៉ាកៀក( မကိုဋ်) និង មងគុត (មងគុត มงกุฎ ) មកពីពាក្យដដែល។ ខណៈដែល ឆដា ថៃ ( ชฎา) មានប្រភពមកពីភាសាបាលី/សំស្ក្រឹត ជដា។

កម្ពុជា។

ក្រុមនារីដែលមានមកុដអប្សរាក្នុងទិដ្ឋភាពចំហៀង មកុដ ដែលបង្ហាញនៅលើវិចិត្រសាលភាគខាងត្បូងនៃ ប្រាសាទអង្គរវត្ត សតវត្សទី 12 ។

តួស្រីអង្គុយជាមួយមកុដរាងទោលខ្ពស់ដែលបង្ហាញនៅវិចិត្រសាលខាងត្បូងនៃប្រាសាទ អង្គរវត្ត សតវត្សរ៍ទី ១២។

ម្កុដ មានច្រើនប្រភេទដែលគេប្រើក្នុងទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន។ ម្កុដ ភាគច្រើនប្រើសម្រាប់អាទិទេព ហិណ្ឌូ និងស្តេចដែលកាន់សាសនាហិណ្ឌូតំណាងឱ្យ ភ្នំព្រះសុមេរុ ឬ ប្រាង្គ ចំណែកឯសម្រាប់ពុទ្ធសាសនិក ម្កុដ មានកម្ពស់ខ្ពស់ជាងជាមួយនឹងស្តូបតែមួយ បង្ហាញ ចេតិយ (ចេតិយព្រះពុទ្ធ)។ នៅក្នុង របាំព្រះរាជទ្រព្យកម្ពុជា មកុដដែលពាក់ដោយតួអង្គបុរសដែលមានឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់ត្រូវបានគេហៅថា ម្កុដក្សត្រ និង ម្កុដក្សត្រី សម្រាប់តួអង្គស្រី។

ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី

ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ជាពិសេសកោះស៊ូម៉ាត្រា កោះជ្វា និងកោះបាលីបានប្រកាន់យកនូវគោលគំនិតបែបហិណ្ឌូ-ពុទ្ធសាសនានៃការគ្រងរាជ្យនៅដើមសតវត្សទី៤នៃគ.ស។ ដូច្នេះពាក្យ មកុត ត្រូវបានខ្ចីទៅជា ភាសាកាវិ ឬ ជ្វាបុរាណ ដែលក្រោយមកក្លាយជាបុព្វបុរសនៃភាសា ជ្វា និង Balinese សម័យទំនើប។ នៅកោះស៊ូម៉ាត្រា ពាក្យ ម៉ាឡេចាស់ ក៏បានទទួលយក មកុត ហើយប្រែទៅជា mahkota ជាភាសាម៉ាឡេទំនើប និងឥណ្ឌូនេស៊ី។ ជដាម្កុដ ហិណ្ឌូ-ពុទ្ធសាសនាជ្វាបុរាណ បង្ហាញឱ្យឃើញពីចំនួនរូបចម្លាក់ និង ចម្លាក់លៀន ស្រាលនៃសតវត្សន៍ទី 9 នៅកោះជ្វា ដូចជា Mendut, Borobudur និង Prambanan ។ គំរូ មកុត របស់ជនជាតិជ្វាគឺត្រូវបានយកគំរូតាមដោយស្មោះត្រង់ជាងមកុដរបស់ឥណ្ឌាបុរាណ ដែលមាន ចាម៉ាង ឬ ស៊ីហ្គឺរ ឌីយ៉ាដ ឬ តៃរ៉ា ពាក់នៅលើថ្ងាសរុំជុំវិញក្បាល ខណៈដែលសក់ត្រូវបានរៀបចំជាប៊ុនខ្ពស់ តុបតែងដោយចិញ្ចៀនមាសសម្រាប់ចងសក់។ និងគ្រឿងលម្អមាសមួយចំនួនទៀត។

Mahkota Kutai ដែលជាមកុដមាសរបស់ Kutai Kartanegara Sultanate យកគំរូតាមរចនាប័ទ្មមកុតជ្វា។

មកុដ មកុត របស់ ជ្វា ឥឡូវនេះត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ក្នុងការសម្តែងរបាំ Wayang wong ប្រពៃណី។ មកុដបាលីក៏ត្រូវបានយកគំរូតាមមកុដនៃរចនាប័ទ្មជ្វាដែរ។ Makuta Binokasih Sanghyang Pake គឺជាមកុដមាសនៃរចនាបថបុរាណ មកុតជ្វា ដែលដើមឡើយជាមកុដនៃ ព្រះរាជាណាចក្រ Sunda ហើយបានក្លាយជារាជវង្សនៃ នគរ Sumedang Larang ។ មកុដរាជវង្ស Kutai Kartanegara Sultanate ត្រូវបានរចនាឡើងតាមរចនាបថជ្វាបុរាណ ដែលស្រដៀងនឹងមកុដរបស់ស្តេចនៅក្នុងការសម្តែងរបស់ Wayang wong ( Wayang orang ) នៅកោះជ្វា។

ម៉ាឡេស៊ី

នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី មកុដ មកុត ត្រូវបានប្រើនៅក្នុងរបាំប្រពៃណី មេណោរ៉ា ដែលត្រូវបានអនុវត្តជាចម្បងនៅក្នុងរដ្ឋភាគខាងជើងនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ តួអង្គ មេណោរ៉ា ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរថាជា មេណោរ៉ា ពាក់ មកុត ដែលជាប្រភេទមកុដខ្ពស់ធ្វើពីលោហៈទន់។ នៅក្នុងភាសាម៉ាឡេ មកុដប្រភេទនេះត្រូវបានគេហៅថា kecopong ជំនួសឲ្យពាក្យម៉ាឡេធម្មតាសម្រាប់មកុដ គឺ mahkota ។ មកុត នេះមាន 16 ជ្រុងរាងមូលបញ្ឈរ ជាមួយនឹង pom-poms ក៏ដូចជាត្រចៀកចង្អុល និងក្រវិលតុបតែង។ ^[៣]

មីយ៉ាន់ម៉ា

រូបព្រះពុទ្ធមហាមុនី នៅទីក្រុង Mandalay ត្រូវបានពាក់មកុដដោយត្បូងមរកតដែលធ្វើពីត្បូងពេជ្រ ត្បូងទទឹម និងត្បូងកណ្តៀង។

នៅក្នុងអាណាចក្រភូមាមុនសម័យអាណានិគម ម៉ាគៀក គឺជាអត្ថបទមួយក្នុងចំណោមប្រាំនៃគ្រឿងរាជវង្សដែលប្រើក្នុងពិធីអភិសេក។ ម៉ាគៀក ក៏ពាក់មកុដរូបព្រះពុទ្ធដ៏លេចធ្លោផងដែរ។ ទម្រង់ ម៉ាគៀក នៃ hti ដែលជាឆ័ត្រដែល មកុដវត្តភូមា មានប្រាំបួនថ្នាក់។ ^[៤] នៅក្នុងប្រទេសភូមាសម័យទំនើប ក្បាច់រាំនេះត្រូវបានពាក់ដោយអ្នករាំនៅពេលសម្តែង របាំភូមា បុរាណ។

ប្រទេសថៃ

នៅប្រទេសថៃ គេស្គាល់ឈ្មោះពីរគឺ ចដា និង មងគុត ហើយមានរូបរាងខ្ពស់ ចង្អុល ខុសប្លែកពីគេ ដែលប្រហែលជាបានមកពី លំផក ដែលជាក្បាលក្រណាត់ចង្អុល មានដើមកំណើតពែរ្ស ក្នុង សម័យអយុធ្យា ។ ^[៥] ក្នុងប្រពៃណីរបាំបុរាណថៃនៃ ខុន និងទម្រង់ផ្សេងៗនៃ ឡាខុន ចដា ត្រូវបានពាក់ដោយតួអង្គបុរសក្នុងឋានៈរាជវង្ស ចំណែក មងគុត វិញគឺពាក់ដោយស្ត្រី។ ចដា និង មងគុត មានច្រើនប្រភេទ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្ថានភាពរបស់អ្នកពាក់ ក៏ដូចជាឱកាសផងដែរ។ ជានិមិត្តរូបនៃទេវៈ មងគុត តែងតែលេចឡើងក្នុងរូបតំណាងរបស់ព្រះពុទ្ធ និងក្នុងការបង្ហាញសិល្បៈនៃ ទេវតា (ទេវៈ) ។ ជានិមិត្តរូបនៃរាជាណាចក្រ មហាមកុដនៃជ័យជំនះ ( ព្រះមហាភិឆៃ មងគុត , ព្រះមហាវិជ័យម្កុដ ) បង្កើតបានជាផ្នែកនៃ រាជសម្បត្តិរបស់ប្រទេសថៃ ។