ទេវតា(ពុទ្ធសាសនា)
ទេវតា តាមព្រះពុទ្ធសាសនា ទេវតាគឺជាអមនុស្សមួយប្រភេទដែលស្ថិតនៅក្នុងកាមភព (Desire Realm ឬ Kāmadhātu) ៦ជាន់។ ទេវតាទំាងនោះស្ថិតនៅតាមជាន់ផ្សេងគ្នាតាមកំលាំងបុណ្យរបស់ខ្លួនដែលបានសន្សំទុក ដូចជាទេវតាណាមានស័កតូចគឺឋិតនៅជាន់ទី១ ទេវតាណាមានស័កធំបន្តិចក៏ឋិតនៅជាន់ទី២តាមលំដាប់រៀងដល់ជាន់ទី៦។
| ទេវតា(ពុទ្ធសាសនា) | ||||
| ||||
| គំនូរទេពប្រុសនិងទេពធីតា ក្នុងព្រះត្រៃបិដក នៃព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយថេរវាទ។. | ||||
| និកាយនៃព្រះពុទ្ធសាសនា | ថេរវាទ មហាយាន វិជ្រយាន | |||
ឋានទេវតា
កែប្រែចាតុម្មហារាជិកា (Cāturmahārājikakāyika)
កែប្រែ ទេពទំាងឡាយដែលមានឈ្មោះថា ចាតុម្មហារាជិកា ព្រោះអត្ថថា មានភក្តីក្នុងស្តេចមយារាជទំាង ៤ ឬថា ទេពដែលកើតក្នុងជាន់ចាតុម្មហារាជិកា ដែលជាស្ថានទីនៅរបស់ស្តេចមហារាជទាំង ៤ នោះ ។
ទេវភូមិជាន់ចាតុម្មហារាជិកានេះ ស្ថិតនៅពាក់កណ្តាលភ្នំសិនេរុ តំាងនៅលើកំពូលភ្នំសត្តបរិភណ្ឌ (ភ្នំ ៧ ជួរនៅព័ទ្ធជុំវិញភ្នំសិនេរុ) បានដល់ភ្នំយុគន្ធរ ឥសិន្ធរ ករវិក សុទស្សនៈ នេមិន្ធរ វិនតកៈ និងភ្នំអស្សភណ្ណៈ។ មហាសមុទ្រដែលនៅចន្លោះ ភ្នំទាំង ៧ នោះហៅថា មហាសមុទ្រសីតន្តរ ។ មហាសមុទ្រនេះ ជាមហាសមុទ្រដែលមានទឹកថ្លា ល្អិតក្រៃលែងណាស់ មានទំហំ និងជម្រៅខាងក្នុងធំនិងជ្រៅ ខាងក្រៅតូចនិងរាក់តាមលំដាប់គ្នា ។ ក្រោមផុតពីភ្នំ ៧ នោះ ក៏ជាមហាសមុទ្រទឹកប្រៃ មានកោះធំ តំាងនៅជុំវិញភ្នំសិនេរុ ៤ ទិស ហៅកោះនោះថា មហាទ្វីប ៤ ដូច្នេះ ។
ភូមិទេវតាជាន់នេះ មានស្តេចមហារាជទំាង ៤ អង្គ ជាអ្នកគ្រប់គ្រង គឺ ស្តេចធតរដ្ឋៈ គ្រប់គ្រងពួកគន្ធព្វទេវតា ឋិតនៅទិសខាងកើតនៃភ្នំសិនេរុ ។ ស្តេចវិរុឡ្ហកៈ គ្រប់គ្រងពួកកុម្ភ័ណ្ឌទេវតា ឋិតនៅទិសខាងត្បូងនៃភ្នំសិនេរុ ។ ស្តេចវិរូបក្ខៈ គ្រប់គ្រងពួកនាគទេវតា ឋិតនៅទិសខាងលិចនៃភ្នំសិនេរុ ។ ស្តេចកុវេរៈ ឬហៅថា ស្តេចវេស្សវណមហារាជ គ្រប់គ្រងពួកទេវតា ឋិតនៅទិសខាងជើងនៃភ្នំសិនេរុ ។
ក្នុងអដ្ឋកថា ពោលថា « ទេវភូមិដែលឈ្មោះថា ចាតុម្មហាវាជិកាមានទេវតា ២ ពួក គឺភូមិដ្ឋទេវតា ១ អាកាសទេវតា ១ » ។
ទេវតាដែលអាស្រ័យនៅលើភ្នំក្តី រុក្ខទេវតាក្តី សង្គ្រោះចូលក្នុងភូមិដ្ឋទេវតា ទេវតាទាំងនោះ មានវិមាននៅខ្លះ មិនមានវិមាននៅខ្លះ ចំណែកអាកាសទេវតានោះ មានវិមានអណ្តែតនៅក្នុង អាកាស។ទេវតាទាំង២ប្រភេទនេះអាស្រ័យឋិតនៅជាប់តគ្នាដរាបដល់ភ្នំចក្រវាឡដោយជុំវិញ។
សូម្បីទេវតាទាំងនេះក៏តាំងនៅក្នុងជាន់ចាតុម្មហារាជិកា គឺ
១. ខិឌ្ឌាបទោសិកៈ អ្នកត្រូវសេចក្តីលេងប្រទូសរ៉ាយ
២. មនោបទោសិកៈ អ្នកត្រូវសេចក្តីក្រោធប្រទូសរ៉ាយ
៣. សីតវលាហក អ្នកធ្វើអាកាសអោយត្រជាក់
៤. ខណ្ហវលាហក អ្នកធ្វើអាកាសអោយក្តៅ
៥. ចន្ទទេវបុត្រ ទេវបុត្រនៅក្នុងព្រះចន្ទ
៦. សុរិយទេវបុត្រ ទេវបុត្រនៅក្នុងព្រះអាទិត្យ ។
អធិប្បាយ
កែប្រែ ភូម្មដ្ឋទេវតា បានដល់ទេវតាដែលអាស្រ័យនៅតាមស្ថានទីផ្សេងៗ គឺ តាមផែនដី តាមភ្នំ តាមទន្លេ មហាសមុទ្រ ក្រោមដី ក្នុងផ្ទះ និងចេតិយជាដើម ។ មហារាជទំាង ៤ មានវិមានរបស់ខ្លួន ដោយចំពោះទេវតាក្រៅពីនេះ មានវិមានរបស់ខ្លួនឯងខ្លះ មិនមានវិមាននៅខ្លះ ដូចទេវតាដែលនៅតាមផ្ទះ និងស៊ុំទ្វារជាដើម ។ រុក្ខទេវតាពួកខ្លះ មានវិមាននៅលើចុងឈើ លើមែកឈើ ពួកខ្លះនៅលើដើមឈើ មិនមានវិមាននៅ ។ ពួកអាកាសដ្ឋទេវតា មានវិមានរបស់ខ្លួនដោយចំពោះ ដូចចន្ទទេវបុត្រ មានវិមាននៅក្នុងឋានព្រះចន្ទជាដើម វិមាននោះមានសេចក្តីល្អប្រកបដោយរតនៈទាំងឡាយ ។
ក្នុងចាតុម្មហារាជិកានេះ លោកពោលដល់ទេវតាដែលកាចៗ ៤ ពួកគឺ
១. ទេវតាដែលជាយក្ខទាំងស្រីទាំងប្រុស
២. ទេវតាដែលជាកុម្ភ័ណ្ឌទាំងស្រីទាំងប្រុស
៣. ទេវតាដែលជាពួកនាគទាំងស្រីទំាងប្រុស
៤. ទេវតាដែលអាស្រ័យកើតក្នុងដើមឈើ។
អន្តរាយដែលកើតពីទេវតាដែលកាចនោះ មានរឿងសម្តែងទុកថា « បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ពួកយក្ខជាន់ខ្ពស់ មិនជ្រះថ្លាចំពោះព្រះមានព្រះភាគក៏មាន បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ពួកយក្ខជាន់ខ្ពស់ ជ្រះថ្លាចំពោះព្រះមានព្រះភាគក៏មាន ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ពួកយក្ខជាន់កណ្តាល មិនជ្រះថ្លាចំពោះព្រះមានព្រះភាគក៏មាន បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ពួកយក្ខជាន់កណ្តាល ជ្រះថ្លាចំពោះព្រះមានព្រះភាគក៏មាន ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ពួកយក្ខជាន់ទាប មិនជ្រះថ្លាចំពោះព្រះមានព្រះភាគក៏មាន បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ពួកយក្ខជាន់ទាបជ្រះថ្លាចំពោះព្រះមានព្រះភាគក៏មាន ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ឯយក្ខដែលមិនជ្រះថ្លាចំពោះព្រះមានព្រះភាគច្រើនណាស់ ព្រោះថា ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់សម្តែងធម៌ ដើម្បីឲ្យវៀរចាកបាណាតិបាត ទ្រង់សម្តែងធម៌ដើម្បីឲ្យវៀរចាកអទិន្នាទាន ទ្រង់សម្តែងធម៌ដើម្បីឲ្យវៀរចាកកាមេសុមិច្ឆាចារ ទ្រង់សម្តែងធម៌ដើម្បីឲ្យវៀរចាកមុសាវាទ ទ្រង់សម្តែងធម៌ ដើម្បីឲ្យវៀរចាកសុរានិងមេរ័យ ដែលជាហេតុ ជាទីតាំងនៃសេចក្តីប្រមាទ ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ចំណែកខាងយក្ខទាំងឡាយ ច្រើនតែមិនវៀរចាកបាណាតិបាតសោះ មិនវៀរចាកអទិន្នាទានសោះ មិនវៀរចាកកាមេសុមិច្ឆាចារសោះ មិនវៀរចាកមុសាវាទសោះ មិនវៀរចាកទឹកស្រវឹង គឺសុរានិងមេរ័យ ដែលជាហេតុ ជាទីតាំងនៃសេចក្តីប្រមាទសោះ បានជាពួកយក្ខទាំងនោះ មិនគាប់ចិត្ត មិនពេញចិត្តនឹងការវៀរចាកនោះ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ពួកសាវ័ករបស់ព្រះមានព្រះភាគ អាស្រ័យនៅសេនាសនៈស្ងាត់ ដែលតាំងនៅក្នុងព្រៃ មានសូរស័ព្ទកងរំពងតិច ប្រាសចាកសំដីនៃមនុស្សអ្នកដើរទៅមក សមគួរដល់ការកំបាំងអំពីពួកមនុស្ស ជាទីគួរដល់ការលាក់ខ្លួនពួនអាត្មាបាន ពួកយក្ខជាន់ខ្ពស់ (កណ្តាល ទាប) តែងនៅជានិច្ចក្នុងព្រៃ គេមិនជ្រះថ្លាក្នុងសាសនារបស់ព្រះមានព្រះភាគ ក៏មាន បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ព្រោះហេតុនោះ សូមព្រះមានព្រះភាគ ប្រៀនប្រដៅនូវព្រះបរិត្តសម្រាប់រក្សាក្នុងនគរ ឈ្មោះ អាដានាដា ដល់ភិក្ខុ ភិក្ខុនី ឧបាសក ឧបាសិកា ដើម្បីឲ្យយក្ខទាំងនោះជ្រះថ្លា ដើម្បីការគ្រប់គ្រងរក្សា ដើម្បីមិនបៀតបៀនគ្នា ដើម្បីនៅសប្បាយ » ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ទទួលនិមន្តដោយតុណ្ហីភាព ។ លំដាប់នោះ ស្តេចជាធំ ឈ្មោះ វេស្សវ័ណ ជ្រាបនូវការទទួលនិមន្តព្រះមានព្រះភាគហើយ ទើបសម្តែងនូវព្រះបរិត្តសម្រាប់រក្សាដែលទាក់ទង ក្នុងអាដានាដានគរនេះ ក្នុងវេលានោះ មានពាក្យថា "វិបស្សិស្សនមត្ថុ" ជាដើម ។
ព្រះអដ្ឋកថាចារ្យ អធិប្បាយថា ការចំរើនសូត្រនេះ នឹងមានអានុភាពសម្រេចប្រយោជន៍បាន ត្រូវជម្រះអត្ថ និងព្យញ្ជនៈ ឲ្យល្អមិនខ្វះខាត បើរៀនព្រោះលោភជាហេតុ មិនសម្រេចទេ ។
តាវត្តិង្សា (Trāyastriṃśa)
កែប្រែ ទេវភូមិដែលឈ្មោះថា តាវត្តិង្ស មានផ្ទៃក្រឡា១០០០០យោជន៍ តំាងនៅលើកំពូលភ្នំសិនេរុដែលមានកំពស់ ៨៤០០០យោជន៍ ព្រះឥន្ទ្រជាអ្នកគ្រប់គ្រងនគរ ជាធំជាងទេវតាទំាងឡាយក្នុងជាន់តាវត្តិង្ស។ ក្នុងសួគ៌ជាន់នេះ ក៏មានទេវតាពីរពួក គឺភូម្មដ្ឋទេវតា និងអាកាសទេវតា។ ស្តេចសក្កទេវរាជ និងទេវតាជាធំ ៣២អង្គ ព្រមទាំងបរិវារ សូម្បីស្តេចអាសូរ មានស្តេចវេបចិត្តិជាដើម តំាងនៅក្រោមភ្នំសិនេរុ ក៏សង្គ្រោះចូលក្នុងភូម្មដ្ឋទេវតា ចំណែកពួកទេវតាមានវិមានអណ្តែតក្នុងអាកាស ជាពួកអាកាសទេវតា។
ទេវតាទំាង២ពួកនេះ មានវិមាននៅតៗគ្នាទល់ភ្នំចក្រវាឡ។
តាវត្តិង្សមាននគរឈ្មោះ សុទស្សនៈ តំាងនៅក្នុងទី១០០០០យោជន៍ មានកំផែង ៤ទិស ក្នុងទិសនិមួយៗ មានទ្វារ ២៥០ រួមទំាងអស់ ១០០០ទ្វារ។ នគរនេះប្រដាប់ដោយសួនផ្សេងៗ ជាស្ថានទីរីករាយ មានសួនបុណ្ឌរិក សួនមហាវ័ណ និងស្រះបោក្ខរណីផ្សេងៗ ត្រង់កណ្តាលទីក្រុងនោះ មានប្រាសាទមាសឈ្មោះវេជយន្ត កំពស់ ១០០០យោជន៍ សម្រាប់ជាទីប្រថាប់របស់ស្តេចសក្កទេវរាជ។ វេជយន្តនេះ មានការវិចិត្រដោយរតនៈ ៧ប្រការ និងប្រដាប់ដោយទង់រតនៈកំពស់ ៣០០យោជន៍ជាដើម ដែលជាផលកើតអំពីការសាងសាលា។
ក្នុងទេវនគរនោះ មានដើមបារិឆត្ត កំពស់ ១០០យោជន៍ មានមែកសាខាចេញទៅ ៥០យោជន៍ បរិមណ្ឌលជុំវិញ ៣០០យោជន៍ វេលាចេញផ្កា ក៏បញ្ចេញក្លិនទៅបានចំងាយ ១០០យោជន៍។ ខាងក្រោមដើមបារិឆត្តនោះ មានព្រះទែន ហៅថា បណ្ឌុកម្ពលសិលាអាសនៈ ដែលមានពណ៌ដូចផ្កាជយព្រឹក្សពណ៌លក្ខណ៍និងពណ៌ផ្កាឈូករោយ មានបណ្តោយ ៦០យោជន៍ ទទឹង ៥០យោជន៍ កំពស់ ១៥យោជន៍ ជាទីប្រថាប់របស់ស្តេចសក្កទេវរាជ។ មានសាលាជាទីប្រជុំស្តាប់ធម៌ សម្តែងដោយបណ្ឌិតទាំងឡាយ មានសុនង្កកុមារជាដើម។ មានចេតិយកែវមរកត ហៅថា ព្រះចូឡាមណី កំពស់ ១០០យោជន៍ ខាងក្រោមបញ្ចុះព្រះចង្កូមកែវស្តាំ និងព្រះកេសាដែលទ្រង់កាត់ក្នុងថ្ងៃចេញបួស។ សក្កទេវរាជ មានរថឈ្មោះ វេជយន្ត ផ្នែកមុខជាទីអង្គុយរបស់សារថីឈ្មោះ មាតលីទេវបុត្រ ប្រវែង ៥០យោជន៍ ផ្នែកកណ្តាលប្រវែង ៥០យោជន៍ ជាទីប្រថាប់របស់ស្តេចសក្កទេវរាជ ផ្នែកក្រោយប្រវែង ៥០យោជន៍ រួមជា ១៥០យោជន៍ មានបល្ល័ង្កវិចិត្រដោយរតនៈ ៧ប្រការ កំពស់ ១យោជន៍ ទទឹង ១យោជន៍ បាំងដោយស្វេតច្ឆត្រធំ ៣យោជន៍ ទឹមដោយសេះសិន្ធពអាជានេយ្យ មួយខាង ១០០០ ព្រមដោយគ្រឿងប្រដាប់។
ស្តេចសក្កទេវរាជនោះ គ្រាខ្លះក៏ជិះដំរីឯរាវ័ណ ជាដំរីកំពស់១៥០យោជន៍ ទេវបុត្រដែលជាដំរីនោះឈ្មោះ សុទស្សនៈ មានមណ្ឌលកំពស់ ១២យោជន៍ ទទឹង ៥០យោជន៍ ខាងក្នុងមណ្ឌប មានបល្ល័ង្កកែវមណី ទទឹង ១យោជន៍ ជាទីប្រថាប់របស់សក្កទេវរាជ ដោយជុំវិញមណ្ឌប មានទង់រតនៈ បោះទុកក្នុងចន្លោះ មួយផ្ទាំង ប្រវែង ១យោជន៍ មានកណ្តឹងព្យួរទុកត្រង់ចុង កាលត្រូវខ្យល់ត្រសៀកៗ ក័ឮជាសំឡេងទិព្វសង្គិតដ៏ពិរោះផ្សំគ្នានឹងសំលេងដន្ត្រីដែលមានអង្គ៥។ ពោងក្រៅនេះ ជាទីប្រថាប់របស់ទេវបុត្រអ្នកបំពេញកុសល រួមគ្នាពីកាលមុន។ ពោងមួយៗមានភ្លុក ៧ ប្រវែង ៥០យោជន៍។ ភ្លុកមួយៗមានស្រះបោក្ខរណី៧។ ស្រះមួយៗមានផ្កាឈូក៧ផ្កា។ ផ្កាឈូកមួយៗមានត្របក៧។ ត្របកមួយៗមានទេពធីតា ៧អង្គ រាំច្រៀង។ មហោស្រពរាំច្រៀង រមែងមានលើភ្លុកដំរីដើម្បីទេវបុត្រ ៣៣អង្គ។ ស្តេចសក្កទេវរាជសោយយសធំ ស្តេចត្រាច់ទៅដោយប្រការដូច្នេះ។
សក្កទេវរាជនោះពីជាតិមុនជាមាណពឈ្មោះ មឃៈ (អ្នកដែលបុគ្គលគប្បីបូជា)។ មឃៈមាណពមានភរិយា៤នាក់គឺ នាងសុធម្មា នាងសុនន្ទា នាងសុចិត្រា និងនាងសុជាតា។ នាងសុធម្មា ឱ្យគេធ្វើហោជាងសាលា ហើយអោយចារឹកអក្សរថា សាលាសុធម្មា។ នាងសុនន្ទា ឱ្យគេជីកស្រះបោក្ខរណី ធ្វើអោយជាទីរីករាយសប្បាយចិត្តដល់អ្នកដែលមកកាន់សាលានេះ។ នាងសុចិត្រា ឱ្យគេសាងសួនផ្កា ធ្វើឱ្យជាស្ថានទីរីករាយ ដល់អ្នកដែលមកកាន់សាលា។ ចំណែកនាងសុជាតា ជាមនុស្សល្ងង់ខ្លៅ មិនសាងកុសលណាៗ កង្វល់នៅតែការតែងខ្លួន ដោយគិតថា "បុណ្យកុសល ដូចទ្រព្យសម្បតិ្ត កាលជាសម្បត្តិរបស់ស្វាមី ក៏ជាសម្បត្តិរបស់ខ្លួនផង" កាលស្លាប់ទៅ ក័ទៅកើតជាកុក តែក្រោយមក បានរក្សាសីលតាមពាក្យរបស់ស្តេចសក្កៈ ដោយអំណាចសីលរក្សាយ៉ាងល្អ អស់២ជាតិ ទើបទៅកើតជា អសុរកញ្ញា មានរូបប្រកបដោយសិរីសោភា វិសេសជាងទេវកញ្ញាដទៃៗ ព្រោះហេតុដែលរក្សាសីលយ៉ាងល្អ។ ស្តេចវេបចិត្តដែលជាបិតាមានការហួងហែងក្រៃលែងណាស់ មិនព្រមអោយដល់អ្នកណាៗ ប្រាថ្នានឹងអោយធីតាជ្រើសរើសយកដោយខ្លួនឯង ទើបប្រកបពិធីសូមពរ។ កាលស្តេចសក្កៈទ្រង់ជ្រាប ទើបនិម្មិតព្រះអង្គជាអសុរចាស់ ទៅឈរក្នុងទីបំផុតនៃបរិស័ទអសុរ។ នាងអសុរកញ្ញាបានត្រួតមើលអសុរដែលមកប្រជុំគ្នា ល្មមមើលឃើញអសុរចាស់ ទើបកើតសេចក្តីស្រឡាញ់ឡើងក្នុងហរទ័យ ដោយអំណាចបុព្វេនិវាស ទើបបោះមាល័យទៅកាន់អសុរចាស់ ពួកអសុរទំាងឡាយ នាំគ្នាចំអកថា "រាជារបស់ពួកយើងសម្លឹងរកមើលស្វាមីអោយធីតាមកយូរហើយ រហូតបានមកអសុរចាស់ដូចតា" ហើយក៏នាំគ្នាគេចទៅ។ ចំណែកព្រះឥន្ទ្រទ្រង់បានប្រកាសព្រះអង្គឯងថា "យើងជាសក្កទេវរាជ" ហើយក៏ទ្រង់នាំអសុរកញ្ញាគេចទៅមួយរំពេច។
មឃមាណពនោះបានសមាទានវត្តបទ៧ប្រការថា
កែប្រែ- អាត្មាអញត្រូវចិញ្ចឹមមាតាបិតាអស់មួយជីវិត
- ត្រូចកោតក្រែងបុគ្គលជារៀមច្បងក្នុងត្រកូលអស់មួយជីវិត
- ត្រូវមានវាចាល្អិតទន់ (ផ្អែមល្ហែម) អស់មួយជីវិត
- មិនត្រូវមានវាចាញុះញង់អស់មួយជីវិត
- ត្រូវមានចិត្តប្រាស់ចាកសេចក្តីកំណាញ់ជាមន្ទិល ជាអ្នកមានការបរិច្ចាករួសរាន់ មានដៃលាងហើយ ដើម្បីនឹងអោយទាន ត្រេកអរនឹងការលះបង់ ជាអ្នកគួរគេសូមទានបាន ត្រេកអរក្នុងការអោយ និងការចែករំលែកទាន ហើយនៅគ្រប់គ្រងផ្ទះ អស់មួយជីវិត
- ត្រូវមានវាចាទៀងទាត់អស់មួយជីវិត
- មិនត្រូវមានសេចក្តីក្រោធ បើទុកជាសេចក្តីក្រោធកើតឡើងដល់អាត្មាអញ ៗត្រូវបន្ទោរបង់នូវសេចក្តីក្រោធនោះមួយរំពេច អស់មួយជីវិត។
ព្រះមានព្រះភាគត្រាស់ថា សក្កទេវានមិន្ទ កាលកើតជាមនុស្សក្នុងជាតិមុន បានសមាទានវត្តបទទាំង៧ប្រការនេះបរិបូណ៌ ព្រោះហេតុតែសមាទានវត្តបទទាំង៧ប្រការនេះ ទើបសក្កទេវរាជបានដល់នូវភាពនៃខ្លួនជាសក្កៈ ដូច្នេះឯង។
មួយទៀតក្នុងតាវតឹង្សនេះ មានដើមបារិឆត្តព្រឹក្សជាដើមឈើប្រចាំកប្ប។
ដើមឈើប្រចាំកប្ប ៧ដើម
កែប្រែ- ដើមជម្ពូ (ដើមព្រីងប្រចាំនៅក្នុងជម្ពូទ្វីប)
- ដើមសិម្ពលី (ដើមរការបស់ពួកគ្រុឌ)
- ដើមកទម្ព (ដើមខ្ទម្ពប្រចាំនៅក្នុងអបរគោយានទ្វីប)
- កប្បរុក្ខ (ដើមកប្បព្រឹក្សក្នុងឧត្តរកុរុទ្វីប)
- សិរីសៈ (ដើបច្រេសក្នុងបុព្វវិទេហទ្វីប)
- បារិឆត្តកៈ (ដើមបារិឆត្តកៈក្នុងឋានតាវតឹង្ស)
- ចិត្តបាដលិ (ដើមច្រនៀងក្នុងភពអសុរ)។
យាមា (Yāma)
កែប្រែ ទេវភូមិជាន់ទី៣ឈ្មោះថា យាមា។
យាមា មានវចនត្ថៈថា ពួកទេវតា ដែលឈ្មោះថាយាម ព្រោះអត្ថថា ទៅ គឺគេចជៀសទៅពីទុក្ខ។ ស្ថានទីនៅនៃទេវតាយាមៈ ឈ្មោះថា យាមភូមិ។ ទេវតាដែលជាធំគ្រប់គ្រងនៅក្នុងជាន់នេះ ឈ្មោះស្តេច សុយាមៈ។ តាំងពីជាន់យាមៈឡើងទៅ មានតែអាកាសទេវតា មានវិមាននៅតៗគ្នា ទៅទល់នឹងភ្នំចក្រវាឡ។
តុសិត (Tuṣita)
កែប្រែ ទេវភូមិជាន់ទី៤ ឈ្មោះតុសិត ។
តុសិត មានវចនត្ថៈថា ពួកទេវតា ដែលឈ្មោះថា តុសិត ព្រោះអត្ថថា ដល់ គឺ បានសម្រេចដល់ការត្រេកអរ ការឆ្អែតចិត្ត ក្នុងសិរីសម្បត្តិរបស់ខ្លួន។ ស្ថានទីនៅនៃទេវតាជាន់តុសិតទាំងឡាយ ឈ្មោះ តុសិតាភូមិ។
ទេពដែលជាព្រះរាជា គ្រប់គ្រងទេពជាន់នេះមាននាមថា ស្តេចសន្តុសិត។ ជាពិភពរបស់អ្នកមានបញ្ញា ព្រះសព្វញ្ញូពោធិសត្វគ្រប់ៗព្រះអង្គ ដែលទ្រង់បំពេញបារមី ៣០ គ្រប់បរិបូរណ៌ហើយ ក្នុងភពចុងក្រោយនឹងត្រូវទៅកើតក្នុងសួគ៌ជាន់តុសិតនេះ។ កាលទេវតាក្នុងមឿនលោកធាតុមកប្រជុំគ្នាទូលអរាធនាឱយស្តេចមកឧប្បត្តិក្នុងមនុស្សលោកនេះ ដើម្បីត្រាស់ជាព្រះពុទ្ធ ព្រះអង្គទ្រង់ពិចារណាមើលមហាវិលោកនៈ៥ប្រការ គឺ ពិចារណាដល់កាលវេលា ១ ពិចារណាដល់ទ្វីប១ ពិចារណាដល់ប្រទេស១ ពិចារណាដល់ត្រកូល១ ពិចារណាដល់មាតានិងកំណត់អាយុរបស់មាតា១ ។ កាលឃើញថា មានការសមគួរព្រមហើយ ទើបបានស្តេចចុះមកឧប្បត្តិ។ ព្រះសិអារ្យមេត្រីពោធិសត្វ និងអ្នកដែលជាគូអគ្គសាវ័ក ក្នុងកាលនេះក៏ស្ថិតនៅក្នុងតិសិតទេវលោកនេះ កាលមានអាយុក្ខ័យ នៅត្រឹម ៨០.០០០ឆ្នាំ ព្រះពោធិសត្វ ក៏នឹងចុះមកត្រាស់ដឹង ជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រសើរបំផុតក្នុងលោក។
និម្មានរតី (Nirmāṇarati)
កែប្រែ ទេវភូមិជាន់ទី៥ឈ្មោះថា និម្មានរតី ។
មានវចនត្ថៈថា ពួកទេវតាដែលឈ្មោះថា និម្មានរតី ព្រោះអត្ថថា មានសេចក្តីត្រេកអរក្នុងភោគសម្បត្តិដែលខ្លួននិម្មិតឡើង។ ស្ថានទីនៅនៃទេវតាជាន់នេះឈ្មោះថា និម្មានរតីភូមិ។
ទេវតានិម្មានរតីនេះ មានការប្រាថ្នាសម្បត្តិដែលជាកាមគុណ៥ មានរូប ជាដើម ក្នុងវេលាណា ក៏និម្មិតឡើងដោយបុញ្ញានុភាព ក្នុងខណៈនោះ។ ទេពជាធំគ្រប់គ្រងនៅក្នុងជាន់នេះ ឈ្មោះសុនិមិត្តៈ ឬ និម្មានរាជា។
បរនិម្មិតវសវត្តី (Parinirmita)
កែប្រែ ពួកទេវតាជាន់ទី៦ឈ្មោះថា បរនិម្មិតវសវតី។
បរនិម្មិតវសវតី មានវចនត្ថៈថា ពួកទេវតាដែលឈ្មោះថា បរនិម្មិតវសវតី ព្រោះអត្ថថា ញុំាងអំណាចរបស់ខ្លួនអោយប្រព្រឹត្តទៅក្នុងភោគសម្បត្តិទាំងឡាយ ដែលទេពដទៃដឹងចិត្តនិម្មិតអោយ។ ស្ថានទីនៅនៃទេវតាជាន់នោះ ឈ្មោះថា បរនិម្មិតវសវតី។
ទេវរាជជាធំគ្រប់គ្រងនៅក្នុងជាន់នេះ ឈ្មោះបរនិម្មិតវសវតីរាជា ជាមិច្ឆាទិដ្ឋិ មានការជំទាស់ចំពោះព្រះសាសនា បានព្យាយាមទម្លាយ ព្រះអរិយទាំងឡាយ តែក៏មិនអាចទម្លាយ បានតាមបំណង។ កាលព្រះពុទ្ធសាសនាកន្លងមកប្រមាណ ២១៨ វស្សា ដល់សម័យអសោករាជកុមារ បានកន្លងពិភពមហោសូរ្យសម្បត្តិ (សោយរាជសម្បត្តិដ៏ធំលើផែនដី) ទ្រង់ព្រះនាមថា អសោកមហារាជ។ ទ្រង់បានស្ថាបនាព្រះវិហារ និងស្តូបចំនួន ៨៤.០០០ បែងចែកទូទាំងជម្ពូទ្វីប។ ក្នុងគ្រានោះ ស្តេចមារាធិរាជនេះ ត្រូវបានព្រះកីសនាគត្ថេរ (ឧបគុត្តត្ថេរ) ទូន្មានអោយអស់យសហើយ មានសេចក្តីជ្រះថ្លាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា បានរលឹកដល់គុណរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដោយវាចាថា នមោ តេ បុរិសាជញ្ញ ជាដើម ហើយប្រាថ្នាពុទ្ធភូមិ។
កំណត់អាយុមនុស្ស និងទេវតា
កែប្រែ| អាយុមនុស្ស | អាយុទេវតា | ស្ថានទេវតា | កំណត់អាយុ | ស្មើអាយុមនុស្ស |
|---|---|---|---|---|
| ៥០ | ១យប់១ថ្ងៃ | ចតុម្មហារាជិកា | ៥០០ | ៩.០០០.០០០ |
| ១០០ | ១យប់១ថ្ងៃ | តាវតឹង្ស | ១.០០០ | 36.5លានឆ្នាំ (100X1000X365) |
| ២០០ | ១យប់១ថ្ងៃ | យាមា | ២.០០០ | 146លាន |
| ៤០០ | ១យប់១ថ្ងៃ | តុសិត | ៤.០០០ | 584លាន |
| ៨០០ | ១យប់១ថ្ងៃ | និម្មានរតី | ៨.០០០ | ២កោដិ336លាន |
| ១.៦០០ | ១យប់១ថ្ងៃ | បរនិម្មិតវសវតី | ១៦.០០០ | ៩កោដិ334លាន |
ឯកសារយោង
កែប្រែ- ដកស្រង់ចេញពីឯកសារបស់លោកគ្រូធម្មានន្ទhttp://www.khmerbuddhism.net/index.php?option=com_content&view=article&id=47
- សៀវភៅអភិធម្មត្ថសង្គហៈ ៩បរិច្ឆេទ
- វីគីផេឌា ជាភាសាអង់គ្លេស
កំណត់
កែប្រែ| វិគីមេឌាទូទៅមានមេឌាដែលទាក់ទងទៅនឹង: ទេវតា(ពុទ្ធសាសនា) |