ខុទ្ទកនិកាយ
សង្ខេប
កែប្រែខុទ្ទកនិកាយ (Khuddaka Nikaya) គឺជាចង្កោមព្រះសូត្រខ្លីៗ និង ជាសៀវភៅចុងក្រោយបំផុត ក្នុងចំណោមគម្ពីរទាំង ៥ នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក ។ ព្រះត្រ័យបិដកភាសាខ្មែរ បានរៀងគម្ពីរទាំងឡាយ នៅក្នុងនិកាយនេះចាប់តាំងពី សៀវភៅភាគ៥២ រហូតដល់ភាគ៧៧ ដែលបរិយាយអំពីប្រធានបទផ្សេង ដែលលើកឡើងដោយព្រះពុទ្ធ និង សាវ័កសំខាន់ៗរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ តាមរយៈសៀវភៅ "ប្រវត្តិពុទ្ធសាសនា នៅប្រទេសឥណ្ឌា " (A History of Indian Buddhism), សាស្ត្រាចារ្យ ហ៊ីរ៉ាកាវ៉ា អាគីរ៉ា (Hirakawa Akira, 1915-2002) បានលើកឡើងថា គម្ពីរខុទ្ទកនិកាយ បង្ហាញឲ្យឃើញនូវការគោរពដំណាក់កាលនៃការចងក្រងគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក ក្នុងនោះបណ្តាឯកសារថ្មីៗមិនត្រូវបានគេយកទៅដាក់បញ្ចូលក្នុងគម្ពីរដើមទាំង ៤ នៃសុត្តន្តបិដកទេ គឺគេយកមកចងទុកក្នុងគម្ពីរខុទ្ទកនិកាយ ។ ចំណុចនេះនាំឲ្យមានការសង្ស័យថា និទាន ឬ សេចក្តីបង្រៀនទាំងឡាយនៅក្នុងគម្ពីរខុទ្ទកនិកាយ អាចមិនមែនជាពាក្យសម្តី ដែលព្រះពុទ្ធសមណគោតម បង្រៀនដោយផ្ទាល់ព្រះអង្គទេ ប៉ុន្តែអាចជាការនិពន្ធរបស់សាវ័ក ឬ អ្នកប្រាជ្ញជំនាន់ក្រោយៗ ដែលចេះចាំខាងគម្ពីរវេទនៃសាសនាព្រាហ្មណ៍ ឬ ការនិយាយតៗគ្នា អំពីការបង្រៀនរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ សូមរំលឹកថា គម្ពីរដើមទាំង ៤ នៅក្នុងសុត្តន្តបិដក គឺ ទីឃនិកាយ (Digha Nikaya), មជ្ឈិមនិកាយ (Majjhima Nikaya), សំយុត្តនិកាយ (Samyutta Nikaya) និង អង្គុត្តរនិកាយ (Anguttara Nikaya) ។
ព្រះសូត្រក្នុងខុទ្ទកនិកាយ
កែប្រែ- ខុទ្ទកបាឋ : សៀវភៅភាគ៥២ ទំព័រទី ១ ដល់ ២០ មានបទសូត្រខ្លីៗ ៩ បទ ។
- ធម្មបទគាថា : សៀវភៅភាគ៥២ ទំព័រទី ២១ ដល់ ១១២ គឺជាប្រជុំសុភាសិត ទុកក្នុង ២៦ វគ្គ ត្រូវជា ៤២៣ គាថា ។
- ឧទាន : សៀវភៅភាគ៥២ ទំព័រទី ១១៣ ដល់ ៣៥២ គឺជា ពុទ្ធសុភាសិត ដែលបន្លឺចេញចាកព្រះឱស្ឋ។
- ឥតិវុត្តក : សៀវភៅភាគ៥៣ មានវចនៈ ដែលពោលអាងដល់ព្រះពុទ្ធវចនៈ មាន ១១២ ព្រះសូត្រ។
- សុត្តនិបាត : សៀវភៅភាគ៥៤ មានព្រះសូត្រតូចៗ ៧០ សូត្រ ។
- វិមានវត្ថុ : សៀវភៅភាគ៥៥ សម្តែងពីរឿងពួកធ្វើល្អហើយបានទៅកើតជាទេវបុត្រ, ទេវធីតា,ស្ថានសួគ៌ ។
- បេតវត្ថុ : សៀវភៅភាគ៥៦ ចាប់ពីទំព័រទី ១ ដល់ទំព័រ ១៣៤ សម្តែងអំពីមនុស្សធ្វើបាបកម្មទៅកើតជាពួកប្រេត ។
- ថេរគាថា : សៀវភៅភាគ៥៦ ចាប់ពីទំព័រទី ១៣៥ ដល់ទំព័រ ២៣៨ សៀវភៅភាគ៥៧ ចាប់ពីទំព័រទី ១ ដល់ទំព័រទី ១៤៣ មានប្រជុំសុភាសិតរបស់ភិក្ខុទាំងឡាយ ។
- ថេរីគាថា : សៀវភៅភាគ៥៧ ពីទំព័រទី ១៤៤ ដល់ទំព័រទី ២៣៨ មានប្រជុំសុភាសិតរបស់ភិក្ខុនីទាំងឡាយ ។
- ជាតក : សៀវភៅភាគ៥៨, ភាគ៥៩, ភាគ៦០, ភាគ៦១, ភាគ៦២, និង ភាគ៦៣ គឺជាប្រជុំជាតកទាំងអស់ ៥៥០ជាតកដែលជាប្រវត្តិរឿងរ៉ាវពីអតីតរបស់ព្រះពោធិសត្វ ។
- និទ្ទេស : សៀវភៅភាគ៦៤, ភាគ៦៥, ភាគ៦៦, ភាគ៦៧ និង ភាគ៦៨ ចែកជា ២ មានមហានិទ្ទេស និងចូឡនិទ្ទេស ដែលព្រះសារិបុត្តបាននាំយកព្រះសូត្រក្នុងសុត្តនិបាតមកអធិប្បាយឲ្យពិស្តារបន្ថែម ។
- បដិសម្ភិទាមគ្គ : សៀវភៅភាគ៦៩, ភាគ៧០ និង ភាគ៧១ លើកពួកធម៌មាន ៣០ យ៉ាង មកអធិប្បាយ និង បែងចែកជាផ្នែកតូចៗ ដោយពិស្តារ របស់ព្រះសារិបុត្ត។
- អបទាន : សៀវភៅភាគ៧២, ភាគ៧៣, ភាគ៧៤, ភាគ៧៥ និង ភាគ៧៦ ប្រមូលរួបរួមសម្តី ឬ ពាក្យពេចន៍ ចុងក្រោយ មុននឹងចូលបរិនិព្វានរបស់ព្រះអរហន្តទាំងឡាយ ព្រមទាំងព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ, ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ និងព្រះសាវ័កពុទ្ធ។
- ពុទ្ធវង្ស ឬពុទ្ធវំស : សៀវភៅភាគ៧៧ ចាប់ពីទំព័រទី ១ ដល់ទំព័រ ២៣៨ រៀបរាប់អំពីព្រះពុទ្ធទាំង ២៤ អង្គ ពីអតីតកាល រហូតដល់ ព្រះពុទ្ធសមណគោតម ។
- ចរិយាបិដក : សៀវភៅភាគ៧៧ ចាប់ពីទំព័រទី ២៣៩ ដល់ទំព័រ ២៣៨ រៀបរាប់ប្រវត្តិរឿងរ៉ាវ ៣៥ ចរិយា នៃការកសាងបារមី របស់ព្រះបរមពោធិសត្វ ក្នុងភទ្ទកប្បនេះ ។