ជនជាតិលាវ

ជនជាតិលាវ ឬ ជនជាតិឡាវ គឺជាក្រុមជនជាតិតៃដែលមានដើមកំណើតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែល​និយាយ​ភាសារបស់ក្រុម​ភាសា​ថៃកៈដៃ មានដើមកំណើតមកពីប្រទេសចិនភាគខាងត្បូងនាពេលបច្ចុប្បន្ន ពួកគេ​ជា​ជនជាតិ​ភាគតិច​របស់ប្រទេស​ឡាវ ៥៣.២% របស់ចំនួនប្រជាជនសរុប ជនជាតិឡាវភាគច្រើនគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ពួក​គេ​មាន​ទំនាក់​ទំនង​យ៉ាង​ជិត​ស្និទ្ធ​ជាមួយ​នឹង​ជនជាតិ​តៃ​ផ្សេង​ទៀត ជាពិសេស (ឬមានន័យដូច) ជាមួយជនជាតិឦសាន ដែលជាអ្នកនិយាយភាសាឡាវផងដែរ ប៉ុន្តែមានដើមកំណើតនៅប្រទេសថៃជិតខាង

ជនជាតិលាវ

ລາວ
ស្ត្រីជនជាតិលាវម្នាក់ស្លៀកសំលៀកបំពាក់ប្រពៃណីនៅហ្លួងព្រះបាង, ប្រទេសឡាវ
ចំនួនប្រជាជនសរុប
រ. ៤លាន (មិនរាប់បញ្ចូលជនជាតិឦសាន)
តំបន់ដែលមានចំនួនប្រជាជនសំខាន់ៗ
ឡាវ      ៣ ៤២៧ ៦៦៥
ថៃ	២២២ ៤៣២ (មិនរាប់បញ្ចូលជនជាតិឦសាន) (២០១០)
បារាំង	២០០ ០០០
សហរដ្ឋអាមេរិក	២០០ ០០០ (២០១៥)
កម្ពុជា	២៣ ០០០
កាណាដា	២៤ ៥៨០ (២០១៦)
មីយ៉ាន់ម៉ា	១៧ ០០០
វៀតណាម	១៧ ៥៣២
អាល្លឺម៉ង់	៤០០០
ភាសា
ឡាវ
សាសនា
ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ, សាសនាប្រជាប្រិយជនជាតិលាវ
ក្រុមជនជាតិដែលពាក់ព័ន្ធ
ផ្សេងទៀត: ជនជាតិតៃ (ឧ. ជនជាតិតៃដាំ, ជនជាតិឦសាន, ជនជាតិតៃ (ចិន),​ ។ល។)

នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រលោកខាងលិច ពាក្យ​ Lao people និង Laotian (ជនជាតិលាវ) មានអត្ថន័យធូររលុង ពាក្យទាំងពីរនេះត្រូវបានអនុវត្តមិនទៀងទាត់ទាំងចំពោះជនជាតិដើមទាំងអស់របស់ប្រទេសឡាវជាទូទៅ​ ក្រៅ​ពី​ឬ​នៅ​ជាមួយ​ជនជាតិ​ឡាវ​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ផ្សេង​គ្នា​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ ចាប់តាំងពីការបញ្ចប់ការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងនៅប្រទេសឡាវក្នុងឆ្នាំ១៩៥៣ ពាក្យ​ Lao ត្រូវ​បាន​អនុវត្ត​តែ​ចំពោះ​ក្រុម​ជនជាតិ​ភាគតិច​ប៉ុណ្ណោះ ខណៈ​ជនជាតិ​ឡាវ​សំដៅ​ទៅ​លើ​ពលរដ្ឋ​ឡាវ​ណា​មួយ​ដោយ​មិន​គិត​ពី​អត្តសញ្ញាណ​ជនជាតិ​របស់​ពួកគេ​ឡើយ ប្រទេសមួយចំនួននៅតែបង្រួបបង្រួមលក្ខខណ្ឌនៅក្នុងស្ថិតិរបស់ពួកគេ។ ជនជាតិភាគតិចផ្សេងទៀតក្នុងប្រទេសឡាវរួមមាន ហ្មុង ឃ្មុ ភូតៃ លួ និងក្រុមតូចៗជាច្រើនទៀត។ ថ្វីត្បិតតែមានជនជាតិភាគតិចផ្សេងៗគ្នាក៏ដោយ ក៏ប្រជាជនឡាវមានភាសាសាមញ្ញមួយដែរ គឺភាសាឡាវ។ ប្រទេសឡាវក៏ជាភាសាផ្លូវការរបស់ប្រទេសផងដែរ។ ប្រជាជនឡាវភាគច្រើនអនុវត្តគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ដែលដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ និងវប្បធម៌របស់ប្រជាជនឡាវ។  ហើយជនជាតិឡាវក៏គោរពសាសនាផ្សេងទៀតដូចជា គ្រិស្តសាសនា ឥស្លាម និងសាសនាក៏ត្រូវបានប្រជាជនឡាវអនុវត្តផងដែរ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

ប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រជាជនលាវអាចត្រូវបានគេសម្គាល់នៅសតវត្សរ៍ទី១៣ នាពេលដែលអាណាចក្រខ្មែរថយចុះឥទ្ធិពលនៅពេលនោះស្តេចហ្វាង៉ុម ព្រះមហាក្សត្រនៃលាវបានបង្កើតរាជាណាចក្រឡានសាង មានការរីកចម្រើនជាច្រើនសតវត្សមកហើយ ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាសម្រាប់វប្បធម៌ សិល្បៈ និងស្ថាបត្យកម្មដ៏សម្បូរបែបរបស់ខ្លួន។ នាសតវត្សទី១៧ រាជាណាចក្រឡានសាង ត្រូវបានចុះខ្សោយដោយសារជម្លោះផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន និងទទួលរងសម្ពាធពីនគរជិតខាង(សៀម,អណ្ណាម,ភូមា)។  នៅទីបំផុត រាជាអាណាចក្រនេះបានបំបែកទៅជានគរបីដាច់ដោយឡែកពីគ្នា គឺហ្លួងព្រះបាង វៀងចន្ទន៍ និងចម្ប៉ាសាក់ ។ ក្នុងកំឡុងសតវត្សទី១៩ និងដើមសតវត្សទី២០ ប្រទេសលាវបានស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អាណានិគមនិយមបារាំង។ បារាំងបានបង្កើតអាណាព្យាបាលលើប្រទេសឡាវនៅឆ្នាំ១៨៩៣ ហើយបានគ្រប់គ្រងនៅលើទឹកដីនេះរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៣ ។ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង ឡាវត្រូវបានធ្វើទំនើបកម្ម ហើយហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធត្រូវបានអភិវឌ្ឍ ប៉ុន្តែប្រទេសនេះក៏ជួបប្រទះការកេងប្រវ័ញ្ច និងការជិះជាន់ផងដែរ។ បន្ទាប់ពីឡាវបានទទួលឯករាជ្យពីបារាំងមក ប្រទេសនេះត្រូវបានធ្លាក់ចូលនៅក្នុងជម្លោះនៃសង្រ្គាមវៀតណាម។ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​ចូល​រួម​ក្នុង​ប្រទេស​ឡាវ ដោយ​បាន​គាំទ្រ​រដ្ឋាភិបាល​ឡាវ​ប្រឆាំង​នឹង​កម្លាំង​កុម្មុយនិស្ត។ ជម្លោះ​ក្នុង​ប្រទេស​ឡាវ​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​មាន​ការ​ខូចខាត​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដល់​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និង​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ប្រទេសយ៉ាងខ្លាំង។ នៅឆ្នាំ១៩៧៥ កម្លាំងកុម្មុយនិស្តប៉ៈថេតឡាវបានផ្តួលរំលំរាជរដ្ឋាភិបាលរាជានិយមឡាវ ហើយបានបង្កើតសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតឡាវ។ រដ្ឋាភិបាល​ថ្មី​បាន​អនុវត្ត​គោលនយោបាយ​សង្គមនិយម ហើយ​បាន​តម្រឹម​ខ្លួន​ជាមួយ​សហភាព​សូវៀត និង​ប្រទេស​កុម្មុយនិស្ត​ដទៃទៀត។ ចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០មក ប្រទេសឡាវបានអនុវត្តកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច និងបើកចំហចំពោះការវិនិយោគពីបរទេស ដែលបណ្តាលឱ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចគួរឱ្យកត់សម្គាល់។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសនេះនៅតែជាប្រទេសក្រីក្របំផុតមួយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាមួយនឹងបញ្ហាប្រឈមជាច្រើនក្នុងវិស័យដូចជា ការអប់រំ ការថែទាំសុខភាព និងសិទ្ធិមនុស្ស។

វប្បធម៌

វប្បធម៌ឡាវមានភាពសម្បូរបែប ដែលទទួលឥទ្ធិពលពីប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏យូរលង់នៃអន្តរកម្មជាមួយប្រទេសជិតខាង ដូចជាប្រទេសថៃ វៀតណាម ចិន និងកម្ពុជា។ ជាលក្ខណៈ​ពិសេស​មួយ​នៃ​វប្បធម៌​ឡាវ​គឺ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ដែលជាសាសនាលេចធ្លោក្នុងប្រទេសលាវអស់​រយៈពេល​ជាច្រើន​សតវត្ស​មកហើយ។ ដែលបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃជីវិតសង្គមជាតិរបស់ឡាវ រួមទាំងសិល្បៈ ស្ថាបត្យកម្ម អក្សរសិល្ប៍ និងទំនៀមទម្លាប់។ ភ្លេងតន្ត្រីនិងរបាំប្រពៃណីរបស់ឡាវក៏ជាការបង្ហាញវប្បធម៌ដ៏សំខាន់ផងដែរ ដោយឧបករណ៍ជាតិគឺ គែន ដែលជាប្រភេទឧបករណ៍ផ្លុំំដោយមាត់កាន់ជាប់នឹងឬស្សី។ ប្រទេសនេះត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរសម្រាប់វាយនភណ្ឌប្រពៃណីរបស់ខ្លួន ជាពិសេសការតម្បាញសូត្រ។ បេតិកភណ្ឌជាតិឡាវ សំដៅលើទីតាំងវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ វត្ថុបុរាណ និងការអនុវត្តនានា ដែលត្រូវបានចាត់ទុកថាមានតម្លៃយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ប្រជាជាតិឡាវដ៏ល្បីបំផុតមួយនៃបេតិកភណ្ឌជាតិឡាវ គឺទីក្រុងហ្លួងព្រះបាង ដែលត្រូវបានចាត់ចូលជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ ដោយសារស្ថាបត្យកម្មដែលបានថែរក្សាយ៉ាងល្អ និងការបញ្ចូលគ្នាតែមួយគត់នៃឥទ្ធិពលអាណានិគមឡាវ និងបារាំង។គួរឱ្យកត់សម្គាល់ផ្សេងទៀតនៃបេតិកភណ្ឌជាតិឡាវរួមមាន ក្រឡពាស ដែលជាបណ្តុំនៃពាងថ្មបុរាណដ៏អាថ៌កំបាំងដែលរាយប៉ាយពាសពេញទីជនបទ និងប្រាសាទវត្តភូនៅភាគខាងត្បូងប្រទេសឡាវ ដែលមានអាយុកាលតាំងពីសតវត្សទី៥ ដែលជាស្នាដៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ ហើយត្រូវបានចាត់ទុកថាជាកន្លែងដ៏សំខាន់បំផុតមួយ។ ទីតាំងបុរាណវិទ្យានៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។