ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-សហរដ្ឋអាមេរិក
ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគី រវាង សហរដ្ឋអាមេរិក និង កម្ពុជា ខណៈពេលដែលមានភាពតានតឹងពេញមួយសង្រ្គាមត្រជាក់ បានពង្រឹងយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងសម័យទំនើបនេះ។ សហរដ្ឋអាមេរិកគាំទ្រដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនៅកម្ពុជាក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើភេរវកម្ម កសាងស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យ លើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស ជំរុញការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច លុបបំបាត់អំពើពុករលួយ សម្រេចបាននូវគណនេយ្យភាពពេញលេញបំផុតសម្រាប់ជនជាតិអាមេរិកដែលបាត់ខ្លួនពីសម័យសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិន និងដើម្បីកាត់ទោសអ្នកដែលទទួលខុសត្រូវធ្ងន់ធ្ងរបំផុត។ ការរំលោភលើច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ ដែលប្រព្រឹត្តឡើងក្រោម របបខ្មែរក្រហម ។[ត្រូវការអំណះអំណាង]
 | |
| Cambodia | USA |
|---|---|
| Envoy | |
| Ambassador Chum Sounry | Ambassador W. Patrick Murphy |
យោងតាមការស្ទង់មតិរបស់Gallup ឆ្នាំ២០១១ ប្រជាជនកម្ពុជាចំនួន ៦៨% បានយល់ព្រមលើការអនុវត្តការងាររបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អូបាម៉ា ដោយ ៧% មិនយល់ព្រម ដែលជាមតិអំណោយផលបំផុតសម្រាប់ប្រជាជាតិអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលបានស្ទង់មតិណាមួយ។ [១] នៅក្នុងការស្ទង់មតិGallup ឆ្នាំ២០១២ ប្រជាជនកម្ពុជាចំនួន ៦២% បានយល់ព្រមលើការដឹកនាំរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយ ៨% មិនយល់ព្រម។ [២] ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកប្រធានាធិបតីបារ៉ាក់ អូបាម៉ា មករាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងឆ្នាំ២០១២ បានបង្កើតប្រវត្តិសាស្ត្រជាដំណើរទស្សនកិច្ចដំបូងរបស់ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកមកកម្ពុជា។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
កែប្រែ
រវាងឆ្នាំ១៩៥៥ និង ១៩៦៣ សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្តល់ជំនួយផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចចំនួន ៤០៩.៦ លានដុល្លារ និងជំនួយផ្នែកយោធាចំនួន ៨៣.៧ លានដុល្លារ។[ត្រូវការអំណះអំណាង] បានប្រើប្រាស់ជាចម្បងដើម្បីជួសជុលការខូចខាតដែលបណ្តាលមកពីសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិន ដើម្បីជួយដល់កម្លាំងសន្តិសុខផ្ទៃក្នុង និងសម្រាប់ការសាងសង់ផ្លូវគ្រប់អាកាសធាតុទៅកាន់កំពង់ផែសមុទ្រខេត្តព្រះសីហនុ ដែលផ្តល់លទ្ធភាពឱ្យកម្ពុជាទៅកាន់សមុទ្រដោយផ្ទាល់ជាលើកដំបូង។ និងការចូលទៅកាន់តំបន់ភាគនិរតី។ ទំនាក់ទំនងកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺននៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ ។ ទំនាក់ទំនងការទូតត្រូវបានបំបែកដោយប្រទេសកម្ពុជានៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៦៥ ប៉ុន្តែត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញនៅថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៦៩ ។ ទំនាក់ទំនងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានបន្តបន្ទាប់ពីការបង្កើតសាធារណរដ្ឋខ្មែរ រហូតដល់បេសកកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានជម្លៀស ក្នុងអំឡុងពេលដួលរលំនៃទីក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំំ១៩៧៥ ។
ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមឆ្នាំ១៩៧០-៧៥ សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្តល់ជំនួយផ្នែកយោធាចំនួន ១.១៨ ពាន់លានដុល្លារដល់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធជាតិខ្មែរ ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងខ្មែរក្រហម ព្រមទាំងជំនួយសេដ្ឋកិច្ចចំនួន ៥០៣ លានដុល្លារផងដែរ។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានថ្កោលទោសចរិតឃោរឃៅរបស់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ចន្លោះឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩។ ទំនាក់ទំនងកាន់តែអាក្រក់ឡើងបន្ទាប់ពីឧប្បត្តិហេតុម៉ាយ៉ាហ្គេស នៅពេលដែល កងទ័ពជើងទឹករំដោះកម្ពុជា ចាប់បាន SS ម៉ាយ៉ាហ្គេស ហើយ កងម៉ារីនអាមេរិក បានឆ្លើយតបដោយការវាយឆ្មក់លើកោះតាង ។ [៣] ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការពិតដែលថារបបនេះត្រូវបានផ្តួលរំលំនៅក្នុងសង្រ្គាមកម្ពុជា-វៀតណាម ដោយវៀតណាម ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកចាត់ទុកថាជាមហាអំណាចអរិភាព បាននាំឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកថ្កោលទោសចំពោះការឈ្លានពានរបស់វៀតណាម។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានទទួលស្គាល់រដ្ឋាភិបាលចម្រុះនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (ដែលរួមបញ្ចូលខ្មែរក្រហម) ជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់របស់កម្ពុជា។ [៤] បេន គៀរណាន បានអះអាងថា សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្តល់ជំនួយជាសម្ភារៈដល់ពួកខ្មែរក្រហមបន្ទាប់ពីការឈ្លានពានរបស់វៀតណាម ។ [៥] ប្រភពផ្សេងទៀតបានជំទាស់នឹងការអះអាងទាំងនេះ [៦] ហើយបានពិពណ៌នាអំពីការប្រយុទ្ធគ្នាយ៉ាងទូលំទូលាយរវាងកងកម្លាំងគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិកនៃរណសិរ្សរំដោះជាតិខ្មែរ និងខ្មែរក្រហម។ [៧]
ស្របពេលជាមួយនឹងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានគាំទ្រកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ អាស៊ាន ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ ដើម្បីសម្រេចបាននូវដំណោះស្រាយនយោបាយនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលកម្ពុជា ដែលនឹងរួមបញ្ចូលខ្មែរក្រហមនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាល។ នេះត្រូវបានសម្រេចនៅថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ នៅពេលដែលសន្និសីទទីក្រុងប៉ារីស បានកោះប្រជុំឡើងវិញដើម្បីចុះហត្ថលេខាលើដំណោះស្រាយទូលំទូលាយ។
បេសកកម្មសហរដ្ឋអាមេរិកនៅភ្នំពេញ បានបើកនៅថ្ងៃទី១៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៤ ដែលដឹកនាំដោយអ្នកការទូតអាជីព ឆាលស៍ ហ. ត្វីននីង ,ជរ. ដែលត្រូវបានតែងតាំងជាតំណាងពិសេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំ SNC ។ [៨] នៅថ្ងៃទី៣ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៩២ សហរដ្ឋអាមេរិកបានដកការហាមប្រាមរបស់ខ្លួនប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា ដូច្នេះធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចជាមួយប្រទេសនេះមានលក្ខណៈធម្មតា។ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានបញ្ចប់ការប្រឆាំងនឹងការផ្តល់កម្ចីដល់កម្ពុជាដោយស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ។ នៅពេលដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជាប់ឆ្នោតដោយសេរីត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៣ សហរដ្ឋអាមេរិក និងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានបង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតពេញលេញភ្លាមៗ។ បេសកកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានដំឡើងឋានៈជាស្ថានទូតអាមេរិក ហើយនៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៤ លោកត្វីនីង បានក្លាយជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិក។ បន្ទាប់ពីការប្រយុទ្ធគ្នារវាងបក្សពួកក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ និងយន្តការផ្លូវច្បាប់របស់ ហ៊ុន សែន ដើម្បីទម្លាក់នាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១ នរោត្តម រណឫទ្ធិ សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្អាកជំនួយទ្វេភាគីដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ ជាមួយគ្នានេះ ពលរដ្ឋអាមេរិក និងជនបរទេសផ្សេងទៀតជាច្រើននាក់ ត្រូវបានជម្លៀសចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ហើយក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានសប្តាហ៍ និងខែបន្តបន្ទាប់ជនភៀសខ្លួន កម្ពុជាជាង៤០,០០០នាក់ បានភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសថៃ។ ព្រឹត្តិការណ៍ឆ្នាំ១៩៩៧ ក៏បានបន្សល់ទុកនូវបញ្ជីវែងឆ្ងាយនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដែលមិនមានការស៊ើបអង្កេត រួមទាំងការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការរាប់សិប។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៧ រហូតមកដល់ពេលថ្មីៗនេះ ជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដល់ប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានផ្តល់ជាចម្បងតាមរយៈអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដែលរីកដុះដាលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន
កែប្រែចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧ មក ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរមានភាពតានតឹងកាន់តែខ្លាំងឡើងក្រោមការអំពាវនាវរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកឱ្យបញ្ឈប់នូវអ្វីដែលខ្លួននិយាយថាជាការដើរថយក្រោយតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងទំនាក់ទំនងយោធាកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ។ [៩] យោងតាមក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ការបង្រ្កាបរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលើអ្នកសារព័ត៌មានសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និង ក្រុមប្រឆាំងនយោបាយ បានប្រែក្លាយប្រទេសពី លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលកំពុងអភិវឌ្ឍ រួមបញ្ចូលប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ ទៅជា " បក្សតែមួយ - និងផ្តាច់ការ កាន់តែខ្លាំងឡើង - រដ្ឋមិនអត់ឱនចំពោះការមិនយល់ស្រប។ " [៩] កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានហាមឃាត់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំបំផុតរបស់ប្រទេសនេះខ្វះការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ ដោយបានបើកផ្លូវឱ្យគណបក្សអំណាចខ្មែរ ( CPP ) ដែលជំរុញឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក ដាក់ទណ្ឌកម្មលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់កម្ពុជាក្នុងក្តីសង្ឃឹមក្នុងការបង្វែរតំណពូជជាក់ស្តែងរបស់ជាតិទៅជារបបផ្តាច់ការ ។ [១០]
ពីការព្រួយបារម្ភបន្ថែមទៀតចំពោះសហរដ្ឋអាមេរិក កម្ពុជាបានកាត់បន្ថយយ៉ាងខ្លាំងនូវភាពជាដៃគូយោធាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងបានពង្រឹងទំនាក់ទំនងយោធារបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសចិន។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៧ កម្ពុជាបានផ្អាករាល់ប្រតិបត្តិការយោធារួមជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយបានចាប់ផ្តើមហ្វឹកហ្វឺនជាមួយកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន ( PLA )។ [១១] ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ កាសែត Wall Street Journal បានបោះពុម្ពផ្សាយរបាយការណ៍ដែលរៀបរាប់លម្អិតអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់រវាង ទីក្រុងប៉េកាំង និង ទីក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យមានទីតាំងកងទ័ពកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន នៅមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម ។ [១២] នៅឆ្នាំ២០២០ កម្ពុជាបានកម្ទេចទីស្នាក់ការកលល្បិចរបស់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ដែលផ្តល់មូលនិធិ និងសាងសង់ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយបន្ទាប់ពីបានបើកការដ្ឋានសាងសង់មូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមថ្មី ដែលផ្តល់មូលនិធិដោយទីក្រុងប៉េកាំង។ នៅក្នុងពិធីបើកការដ្ឋានសាងសង់ វ៉ាង វេនតៃន ឯកអគ្គរដ្ឋទូតចិនប្រចាំកម្ពុជា បានប្រកាសថា គម្រោងនេះនឹងធ្វើឱ្យកាន់តែស៊ីជម្រៅនូវ "ភាពជាដៃគូដែលធ្វើពីដែក" រវាងយោធានៃប្រទេសទាំងពីរ។ [១១] [១៣] ទំនាក់ទំនងយោធា និងនយោបាយដ៏ជូរចត់ជាមួយទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន និងការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវទំនាក់ទំនងជាមួយទីក្រុងប៉េកាំង បានធ្វើឱ្យមនុស្សជាច្រើនសន្មត់ថាកម្ពុជាចាត់ទុកប្រទេសចិនជាសម្ព័ន្ធមិត្តជិតស្និទ្ធជាង។ [១១] [១៤]
វិចិត្រសាល
កែប្រែ-
ស្ថានទូតកម្ពុជានៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។ -
ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ -
លោកប្រធានាធិបតី John F. Kennedy ជាមួយព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តមសីហនុ នៅ ទីក្រុងញូវយ៉ក ក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦១។ -
អតីតជំទាវទី១ Jacqueline Kennedy ជាមួយព្រះមហាក្សត្រី ស៊ីសុវត្ថិ កុសុមៈ និងព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមសីហនុក្នុងឆ្នាំ១៩៦៧។ -
ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សីហនុ និងប្រធានាធិបតី Ronald Reagan ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៨។ -
សមាជិកព្រឹទ្ធសភារដ្ឋ Virginia លោក Jim Webb បានជួបជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃទី ១៩ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០៩ នៅរាជធានីភ្នំពេញ។ -
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស ហ៊ីលឡារី គ្លីនតុន ជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស ហោ ណាំហុង នៅក្រសួងការបរទេស វ៉ាស៊ីនតោនឌីស៊ី -
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចាប់ដៃជាមួយលោកស្រី ហ៊ីលឡារី គ្លីនតុន រដ្ឋលេខាធិការ មុនពេលកិច្ចប្រជុំរបស់ពួកគេនៅរាជធានីភ្នំពេញ។ ថ្ងៃទី ១១ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១២។ -
រដ្ឋលេខាធិការ ចន ឃែរី ជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃទី២៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៦។ -
-
លោក Leon E. Panetta រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការពារជាតិ ដើរជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ ទៀ បាញ់ ក្នុងជំនួបនៅខេត្តសៀមរាប ប្រទេសកម្ពុជា កាលពីឆ្នាំ ២០១២។ -
លោកប្រធានាធិបតី បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទទួលស្វាគមន៍នៅវិមានសន្តិភាព រាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១២។ -
លោកប្រធានាធិបតី បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ធ្វើទស្សនកិច្ចនៅស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ -
មន្ត្រីកងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជាសង្កេតមើលជើងហោះហើរក្នុងអំឡុងពេល សមយុទ្ធដែនសមុទ្រកម្ពុជា-អាមេរិកឆ្នាំ២០១១ ។ -
សហរដ្ឋអាមេរិកផ្តល់ វ៉ាក់សាំង Janssen COVID-19 ដល់កម្ពុជាជាផ្នែកនៃកម្មវិធី COVAX ក្នុងឆ្នាំ 2021 -
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជួបពិភាក្សាជាមួយលោកប្រធានាធិបតី Joe Biden ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន នៅរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២។
.jpg)
.jpg)
.jpg)
មន្ត្រីសំខាន់ៗរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក
កែប្រែបេសកកម្មការទូត
កែប្រែស្ថានទូតអាមេរិកមានទីតាំងនៅភ្នំពេញ ជិត វត្តភ្នំ ។ វាជាស្ថានទូតធំបំផុតមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ វាមានទីតាំងនៅលើទីតាំងអតីតរង្វង់កីឡា (ហៅម្យ៉ាងទៀតថា ក្លឹបកីឡាខ្មែរ) ហើយបន្ទាប់ពីការដណ្តើមយកទីក្រុងភ្នំពេញដោយខ្មែរក្រហម នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ គឺជាកន្លែងនៃការប្រហារជីវិតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ជាច្រើនរបស់ខ្មែរ។ សាធារណរដ្ឋរួមមាន លន់ នុន ឡុង បូរ៉េត និង ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ។ [១៥] [១៦]
សូមមើលផងដែរ
កែប្រែឯកសារយោង
កែប្រែ- ↑ U.S. Leadership Approval Ratings Top China's in Asia Gallup
- ↑ Snapshot: U.S. Leadership Unknown in Myanmar Gallup
- ↑ "American freighter ship Mayaguez seized by Cambodian navy". HISTORY (in អង់គ្លេស). Retrieved 2021-09-13.
- ↑ "U.S. Aid to Anti-Communist Rebels: The "Reagan Doctrine" and Its Pitfalls". 24 June 1986.
- ↑ Kiernan, Ben (១ ខែមេសា ២០០៥), "The Cambodian Genocide and Imperial Culture", 90 Years of Denial, Yale, pp. 20–21, http://www.yale.edu/cgp/KiernanCambodia30thAnniversaryEssay.doc, បានយកមក 15 September 2012
- ↑ "Pol Pot's Evil Had Many Faces; China Acted Alone". The New York Times. April 22, 1998. https://www.nytimes.com/1998/04/22/opinion/l-pol-pot-s-evil-had-many-faces-china-acted-alone-605387.html.
- ↑ Thayer, Nate (Spring 1991). "Cambodia: Misperceptions and Peace". The Washington Quarterly 14 (2): 179–191. DOI:10.1080/01636609109477687.
- ↑ "List of U.S. Ambassadors to Cambodia".
- ↑ ៩,០ ៩,១ "U.S. Relations With Cambodia: Bilateral Relations Fact Sheet". United States Department of State. 16 June 2021.
- ↑ Sothirak, Pou (26 May 2020). "Into the 70th Anniversary of Cambodia-US Relations and Beyond: The Rebalancing Dilemma and New Era of Relations". Diplomatic Briefing 1 (1): 15.
- ↑ ១១,០ ១១,១ ១១,២ Hutt, David (14 June 2022). "Is China building a military base in Cambodia?" (ជាen-US). Deutsche Welle. https://www.dw.com/en/is-china-building-a-military-base-in-cambodia/a-62124251.
- ↑ Mandhana, Niharika; Narin, Sun; Chung, Han Wong (2022-06-08). "China to Upgrade Ream Naval Base in Cambodia, Fueling U.S. Concerns" (ជាen-US). The Wall Street Journal. ល.ត.ម.អ. 0099-9660. https://www.wsj.com/articles/china-to-upgrade-ream-naval-base-in-cambodia-fueling-u-s-concerns-11654674382.
- ↑ Ali, Idrees (2 October 2020). "Cambodia demolished U.S.-built facility on naval base: researchers" (ជាen-US). Reuters. https://www.reuters.com/article/uk-usa-cambodia-military-idUKKBN26N39Q.
- ↑ "Cambodia, China Revamp Naval Base, Stoking US fears". Voice of America. Agnece France-Presse. 8 June 2022. https://www.voanews.com/a/cambodia-china-revamp-naval-base-stoking-us-fears/6608019.html.
- ↑ "Phnom Penh Le Cercle Sportif and other pools". Phnom Penh places. 9 August 2011. Retrieved 20 November 2018.
- ↑ Phnom Penh: A Cultural History. 2008. p. 131. ល.ស.ប.អ. 9780199711734.