អានន្ទ
ព្រះអានន្ទ កើតនៅក្រុងកបិលភស្តុ (Kapilavatthu) និង ជាប្អូនជីដូនមួយរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ ព្រះអានន្ទជាបុត្រារបស់ព្រះអង្គអមិតោទនៈ (Amitodana) ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសរបស់ព្រះបាទសុទ្ធោទនៈ (ព្រះបាទសុទ្ធោទនៈ) ដែលជាព្រះបិតារបស់ព្រះសមណគោត្តម ។ ខណៈពេលដែលព្រះមានព្រះភាគបានយាងនៅក្នុងព្រះរាជដំណើរលើកដំបូងរបស់ទ្រង់ទៅកាន់បុរីកបិលវត្ថុ (Kapilavatthu) បន្ទាប់ពីទ្រង់បានសម្រេចការត្រាស់ដឹង (enlightenment) ព្រះអានន្ទ ព្រមទាំងប្អូនប្រុសអនុរុទ្ធ (Anuruddha) និងទេវទត្ត (Devadatta) ដែលជាប្អូនជីដូនមួយរបស់ព្រះអានន្ទនោះ បានសុំបព្វជ្ជាពីព្រះមានព្រះភាគ ។
កំហុសរបស់ព្រះអានន្ទ
កែប្រែ
ព្រះអានន្ទ មិនបានទូលសួរព្រះមានព្រះភាគអំពីសិក្ខាបទតូចៗតាមលំដាប់ទេ ។ "... នែអាវុសោ អានន្ទ នេះជាអំពើអាក្រក់របស់លោក ព្រោះលោកមិនបានទូលសួរព្រះមានព្រះភាគថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ឯសិក្ខាបទទាំងឡាយដែលតូចៗដោយលំដាប់ គឺសិក្ខាបទណាខ្លះ ចូរលោកសំដែងនូវអំពើអាក្រក់នោះចេញ " ។ "... ខ្ញុំព្រះករុណាភ្លេច បានជាមិនបានទូលសួរព្រះមានព្រះភាគថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ឯសិក្ខាបទទាំងឡាយតូចៗដោយលំដាប់ គឺសិក្ខាបទណាខ្លះ ខ្ញុំព្រះករុណាមិនឃើញនូវអំពើអាក្រក់នោះទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណា សំដែងនូវអំពើអាក្រក់នោះចេញ ដោយសេចក្ដីជឿលោកមានអាយុទាំងឡាយ " ។ ព្រះអានន្ទបានជាន់ដេរសំពត់វស្សិកសាដក (vassika) របស់ព្រះមានព្រះភាគ ។ "នែអាវុសោអានន្ទ នេះជាអំពើអាក្រក់របស់លោកដែរ ព្រោះលោកជាន់ដេរសំពត់វស្សិកសាដក របស់ព្រះមានព្រះភាគ ចូរលោកសំដែងអំពើអាក្រក់នោះចេញ " ។ "ខ្ញុំព្រះករុណាដែលជាន់ដេរសំពត់វស្សិកសាដក របស់ព្រះមានព្រះភាគ មិនមែនធ្វើដោយសេចក្ដីមិនគោរពទេ ខ្ញុំព្រះករុណាមិនឃើញនូវអំពើអាក្រក់នោះឡើយ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណា សំដែងនូវអំពើអាក្រក់នោះចេញ ដោយសេចក្ដីជឿលោកមានអាយុទាំងឡាយ " ។ ព្រះអានន្ទបានអនុញ្ញាតឲ្យស្ត្រីចូលថ្វាយបង្គំព្រះសរីរៈនៃព្រះមានព្រះភាគមុនគេនៅពេលដែលស្ត្រីទាំងនោះយំទួញសោក ដែលបានធ្វើសរីរៈនៃព្រះមានព្រះភាគប្រឡាក់ដោយទឹកភ្នែក ។ "... នេះជាអំពើអាក្រក់របស់លោកដែរ ព្រោះលោកឲ្យមាតុគ្រាមថ្វាយបង្គំព្រះសរីរៈ នៃព្រះមានព្រះភាគមុនគេ កាលដែលមាតុគ្រាមទាំងនោះយំទួញសោក ធ្វើសរីរៈនៃព្រះមានព្រះភាគឲ្យប្រឡាក់ដោយទឹកភ្នែក ចូរលោកសំដែងនូវអំពើអាក្រក់នោះចេញ " ។ "... ខ្ញុំព្រះករុណាគិតថា កុំឲ្យពួកមាតុគ្រាមនេះនៅក្នុងវេលាវិកាល បានជាខ្ញុំព្រះករុណាឲ្យពួកមាតុគ្រាម ថ្វាយបង្គំព្រះសរីរៈនៃព្រះមានព្រះភាគមុនគេ ខ្ញុំព្រះករុណាមិនឃើញអំពើអាក្រក់នោះទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណា សំដែងអំពើអាក្រក់នោះចេញ ដោយសេចក្ដីជឿលោកមានអាយុទាំងឡាយ " ។ កាលព្រះមានព្រះភាគកំពុងធ្វើនិមិត្តជាឱឡារិក (បញ្ឆិតបញ្ឆៀង) និងធ្វើឱកាស (បំភ្លឺ ហេតុ) ជាឱឡារិក ព្រះអានន្ទមិនបានអារាធនាព្រះមានព្រះភាគដើម្បីសូមព្រះមានព្រះភាគទ្រង់គង់នៅអស់មួយកប្ប (កំណត់អាយុ) ។ "... នេះជាអំពើអាក្រក់របស់លោកដែរ ព្រោះព្រះមានព្រះភាគ កំពុងធ្វើនិមិត្តជាឱឡារិក (បញ្ឆិតបញ្ឆៀង) និងធ្វើនូវឱកាស (បំភ្លឺហេតុ) ជាឱឡារិក លោកមិនបានអារាធនាព្រះមានព្រះភាគថា សូមព្រះមានព្រះភាគ គង់នៅអស់មួយកប្ប (កំណត់អាយុ) ទៅ សូមព្រះសុគត គង់នៅអស់មួយកប្បទៅ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្ដីសុខដល់ជនច្រើន ដើម្បីអនុគ្រោះដល់សត្វលោក ដើម្បីសេចក្ដីចម្រើន ដើម្បីជាប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្ដីសុខដល់ទេវតា និងមនុស្សទាំងឡាយ ចូរលោកសំដែងនូវអំពើអាក្រក់នោះចេញ" ។ "... ខ្ញុំព្រះករុណា មានមារគ្របដណ្តប់ចិត្ត បានជាមិនអារាធនា និមន្តព្រះមានព្រះភាគថា សូមព្រះមានព្រះភាគ គង់នៅអស់មួយអាយុកប្បទៅ សូមព្រះសុគត គង់នៅអស់មួយអាយុកប្បទៅ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ជនច្រើន ដើម្បីសេចក្ដីសុខដល់ជនច្រើន ដើម្បីអនុគ្រោះដល់សត្វលោក ដើម្បីសេចក្ដីចម្រើន ដើម្បីជាប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្ដីសុខដល់ទេវតា និងមនុស្សទាំងឡាយ ខ្ញុំព្រះករុណាមិនឃើញនូវអំពើអាក្រក់នោះទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណា សំដែងនូវអំពើអាក្រក់នោះចេញ ដោយសេចក្ដីជឿលោកមានអាយុទាំងឡាយ " ។ ព្រះអានន្ទបានខ្វល់ខ្វាយស្នើសុំព្រះមានព្រះភាគដើម្បីឱ្យទ្រង់អនុញ្ញាតបព្វជ្ជាដល់ស្ត្រីទាំងឡាយនោះនៅ ក្នុងធម្មវិន័យរបស់ព្រះមានព្រះភាគ ។ "... នេះជាអំពើអាក្រក់របស់លោកដែរ ព្រោះលោកធ្វើសេចក្ដីខ្វល់ខ្វាយឲ្យមាតុគ្រាមបានបព្វជ្ជាក្នុងធម្មវិន័យ ដែលព្រះតថាគតទ្រង់ប្រកាសហើយ ចូរលោកសំដែងនូវអំពើអាក្រក់នោះចេញ " ។ " ... ខ្ញុំព្រះករុណា គិតថា ព្រះនាងមហាបជាបតីគោតមីនេះ ជាព្រះមាតុច្ឆា (ម្តាយមីង) នៃព្រះមានព្រះភាគ បានបីបាច់រក្សា ចិញ្ចឹមថ្វាយទឹកខ្សីរ កាលដែល (ព្រះនាងមាយាទេវី) ជាព្រះមាតាបង្កើត របស់ព្រះមានព្រះភាគ ធ្វើមរណកាលទៅហើយ បានបំបៅព្រះមានព្រះភាគផង បានជាខ្ញុំធ្វើនូវសេចក្ដីខ្វល់ខ្វាយ ឲ្យមាតុគ្រាមបានបព្វជ្ជា ក្នុងធម្មវិន័យ ដែលព្រះតថាគត ទ្រង់ប្រកាសហើយ ខ្ញុំព្រះករុណា មិនឃើញនូវអំពើអាក្រក់នោះទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះករុណា សំដែងនូវអំពើអាក្រក់នោះចេញ ដោយសេចក្ដីជឿលោកមានអាយុទាំងឡាយ " ។ កំហុសទាំង ៥ ដែលព្រះថេរៈទាំងឡាយលើកឡើងនេះ គ្រាន់តែលើកឡើងដើម្បីឲ្យព្រះអានន្ទទទួលស្គាល់ថាជា អំពើមិនល្អ ដែលមានក្នុងបទថា ឥទន្តេ អានន្ទ ទុក្កដំ នែអាវុសោ អានន្ទ នេះជាអំពីមិនល្អរបស់លោក ។ មិនមែនព្រះថេរៈទាំងឡាយដាក់ឲ្យព្រះអានន្ទត្រូវអាបត្តិទុក្កដ ហើយឲ្យព្រះអានន្ទសម្ដែងអាបត្តិទុក្កដទេ ។
សម្រង់ពីព្រះត្រៃបិដក
កែប្រែអង្គុត្តរនិកាយ
កែប្រែលុះព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់នៅក្នុងអម្ពបាលិវ័ន តាមសមគួរដល់ពុទ្ធអធ្យាស្រ័យហើយ បានត្រាស់នឹងព្រះអានន្ទមានអាយុថា ម្នាលអានន្ទ មក យើងនឹងចូលទៅកាន់វេឡុវគ្រាម ។ ព្រះអានន្ទមានអាយុ ទទួលព្រះបន្ទូលព្រះមានព្រះភាគ ដោយពាក្យថា ព្រះករុណាព្រះអង្គ ។ គ្រានោះ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ស្តេចទៅដល់វេឡុវគ្រាម ព្រមដោយភិក្ខុសង្ឃជាច្រើន ។ បានឮថា ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់សម្រេចព្រះឥរិយាបថ ក្នុងវេឡុវគ្រាមនោះ ។ ក្នុងទីនោះឯង ព្រះមានព្រះភាគ ត្រាស់ហៅភិក្ខុទាំងឡាយមកថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចូរអ្នកទាំងឡាយមក ចូរអ្នកទាំងឡាយ ទៅចាំវស្សាក្នុងទីជិតៗក្រុងវេសាលី តាមបុគ្គលដែលជាមិត្ត តាមបុគ្គលដែលស្គាល់គ្នា តាមបុគ្គលដែលស្និទ្ធស្នាលនឹងគ្នាចុះ ចំណែកតថាគត នឹងនៅចាំវស្សាក្នុងវេឡុវគ្រាមនេះឯង ។ ភិក្ខុទាំងនោះ ទទួលព្រះបន្ទូលព្រះមានព្រះភាគ ដោយពាក្យថា ព្រះករុណាព្រះអង្គ ហើយក៏នាំគ្នាទៅចាំវស្សាក្នុងទីជិតៗក្រុងវេសាលី តាមបុគ្គលដែលជាមិត្ត តាមបុគ្គលដែលស្គាល់គ្នា តាមបុគ្គលដែលស្និទ្ធស្នាលនឹងគ្នា ។ ចំណែកខាងព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ចាំវស្សាក្នុងវេឡុវគ្រាមនោះឯង ។ កាលព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់ចាំវស្សា ក៏មានព្រះអាពាធខ្លាំងក្លាកើតឡើង វេទនាដ៏មានកម្លាំង ស្ទើរនឹងដល់មរណៈ ក៏ប្រព្រឹត្តទៅ ។ បានឮថា ក្នុងទីនោះ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់មានសតិ និងសម្បជញ្ញៈ មិនឲ្យទុក្ខវេទនាបៀតបៀនបាន ទ្រង់អត់សង្កត់ (ដោយអធិវាសនខន្តី) ។ គ្រានោះ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់មានព្រះតម្រិះយ៉ាងនេះថា តថាគតមិនបានប្រាប់ពួកភិក្ខុអ្នកបម្រើ និងមិនបានប្រាប់ភិក្ខុសង្ឃ ហើយបរិនិព្វានដោយហេតុណា ហេតុនោះ មិនសមគួរដល់តថាគតឡើយ បើដូច្នោះ គួរតែតថាគតគ្របសង្កត់អាពាធនេះ ដោយសេចក្តីព្យាយាម ហើយអធិដ្ឋានជីវិតសង្ខារ សម្រេចឥរិយាបថសិនចុះ ។ ទើបព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គ្របសង្កត់អាពាធនោះ ដោយសេចក្តីព្យាយាម ហើយទ្រង់អធិដ្ឋាននូវជីវិតសង្ខារ ។ អាពាធនៃព្រះមានព្រះភាគនោះ ក៏រម្ងាប់ទៅក្នុងកាលនោះឯង ។ លុះព្រះមានព្រះភាគ សះស្បើយអំពីអាពាធហើយ ទើបនឹងស្បើយចាកពីអាពាធមិនយូរប៉ុន្មាន ទ្រង់ស្តេចចេញអំពីវិហារ ទៅគង់លើអាសនៈ ដែលគេបានក្រាលទុក ត្រង់ម្លប់វិហារ ។ គ្រានោះឯង ព្រះអានន្ទមានអាយុ ចូលទៅគាល់ព្រះមានព្រះភាគ លុះចូលទៅដល់ហើយ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះមានព្រះភាគ ហើយអង្គុយក្នុងទីដ៏សមគួរ ។
លុះព្រះអានន្ទមានអាយុ អង្គុយក្នុងទីដ៏សមគួរហើយ ក៏ក្រាបបង្គំទូលព្រះមានព្រះភាគដូច្នេះថា " បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ខ្ញុំព្រះអង្គ បានឃើញព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់បានសេចក្តីសប្បាយ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ខ្ញុំព្រះអង្គ បានឃើញព្រះមានព្រះភាគអត់ធន់បាន បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ក៏កាយរបស់ខ្ញុំព្រះអង្គ ហាក់ដូចជាស្រយុតស្រយង់ពេកណាស់ សូម្បីទិសទាំងឡាយ ក៏មិនប្រាកដដល់ខ្ញុំព្រះអង្គ សូម្បីធម៌ទាំងឡាយ ក៏មិនច្បាស់លាស់ ដល់ខ្ញុំព្រះអង្គ ព្រោះហេតុដែលព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ព្រះអាពាធ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ប៉ុន្តែខ្ញុំព្រះអង្គ មានសេចក្តីសង្ឃឹមខ្លះថា ព្រះមានព្រះភាគ មិនទាន់សំដែងធម៌នីមួយដ៏ប្លែក ប្រារព្ធនឹងភិក្ខុសង្ឃដរាបណាទេ ព្រះមានព្រះភាគ នឹងមិនទាន់បរិនិព្វានដរាបនោះ " ។
ព្រះមានព្រះភាគត្រាស់ថា " ម្នាលអានន្ទ ភិក្ខុសង្ឃនៅនឹកប៉ុនប៉ងអ្វីក្នុងតថាគតទៀត ម្នាលអានន្ទ ធម៌ដែលតថាគតសំដែងហើយ ធ្វើមិនឲ្យមានខាងក្នុងខាងក្រៅ ម្នាលអានន្ទ កណ្តាប់ដៃនៃអាចារ្យ មិនមានក្នុងធម៌ទាំងឡាយ របស់តថាគតទេ ម្នាលអានន្ទ អ្នកណាមានគំនិតយ៉ាងនេះថា អាត្មាអញនឹងគ្រប់គ្រងភិក្ខុសង្ឃដូច្នេះក្តី ថាភិក្ខុសង្ឃជាអ្នកអាងនូវអាត្មាអញដូច្នេះក្តី ម្នាលអានន្ទ អ្នកនោះសមជាពោលពាក្យណាមួយ ប្រារព្ធនឹងភិក្ខុសង្ឃមិនខាន ។ ម្នាលអានន្ទ តថាគត មិនមានគំនិតយ៉ាងនេះថា អាត្មាអញ នឹងគ្រប់គ្រងសង្ឃដូច្នេះ ឬថា ភិក្ខុសង្ឃជាអ្នកអាង នូវអាត្មាអញដូច្នេះសោះឡើយ ។ ម្នាលអានន្ទ ព្រះតថាគត នឹងពោលពាក្យណាមួយ ប្រារព្ធនឹងភិក្ខុសង្ឃ ធ្វើអ្វីទៀត? ម្នាលអានន្ទ ឥឡូវនេះ តថាគតគ្រាំគ្រាហើយ ចម្រើនហើយ ចាស់ហើយ កន្លងអាយុកាល ដល់បច្ឆិមវ័យហើយ វ័យតថាគត បាន ៨០ ឆ្នាំហើយ ។ ម្នាលអានន្ទ រទេះចាស់ដែលបរទៅបាន ព្រោះការអបដោយឫស្សី យ៉ាងណាមិញ ម្នាលអានន្ទ កាយរបស់តថាគត នឹងប្រព្រឹត្តទៅបាន ដូចជារទេះ អបដោយឫស្សីយ៉ាងនោះឯង ។ ម្នាលអានន្ទ សម័យណា ដែលព្រះតថាគតចូលចេតោសមាធិ (សេចក្តីតាំងចិត្តមាំ) ដែលមិនមាននិមិត្ត ព្រោះមិនធ្វើទុកក្នុងចិត្តនូវនិមិត្តទាំងពួង ព្រោះរំលត់វេទនាពួកខ្លះ ម្នាលអានន្ទ សម័យនោះ កាយនៃព្រះតថាគត ក៏បានសេចក្តីសប្បាយគ្រាន់បើ ។ ម្នាលអានន្ទ ព្រោះហេតុនោះ អ្នកទាំងឡាយ ចូរយកខ្លួន ជាទីពឹង យកខ្លួនជាទីរលឹក កុំយករបស់ដទៃជាទីរលឹក ចូរយកធម៌ជាទីពឹង យកធម៌ជាទីរលឹក កុំយករបស់ដទៃជាទីរលឹកឡើយ ។ ម្នាលអានន្ទ ភិក្ខុយកខ្លួនជាទីពឹង យកខ្លួនជាទីរលឹក មិនយករបស់ដទៃជាទីរលឹក យកធម៌ជាទីពឹង យកធម៌ជាទីរលឹក មិនយករបស់ដទៃជាទីរលឹកនោះ តើដូចម្តេច? ម្នាលអានន្ទ ភិក្ខុក្នុងសាសនានេះ ពិចារណាឃើញនូវកាយក្នុងកាយ មានព្យាយាម ដុតកំដៅកិលេស មានសម្បជញ្ញៈ មានសតិ កំចាត់បង់នូវអភិជ្ឈា និងទោមនស្ស ក្នុងលោក គឺកាយ ឬឧបាទានក្ខន្ធចេញ ។ ក្នុងវេទនាទាំងឡាយ ។ ក្នុងចិត្ត ។ ភិក្ខុពិចារណាឃើញនូវធម៌ ក្នុងធម៌ទាំងឡាយ មានព្យាយាមដុតកំដៅកិលេស មានសម្បជញ្ញៈ មានសតិ កំចាត់បង់នូវអភិជ្ឈា និងទោមនស្ស ក្នុងលោកចេញ ។ ម្នាលអានន្ទ យ៉ាងនេះឯង ភិក្ខុឈ្មោះថា យកខ្លួនជាទីពឹង យកខ្លួនជាទីរលឹក មិនយករបស់ដទៃជាទីរលឹក យកធម៌ជាទីពឹង យកធម៌ជាទីរលឹក មិនយករបស់ដទៃជាទីរលឹក ។ ម្នាលអានន្ទ ក្នុងកាលឥឡូវនេះក្តី អំណើះឥតនឹងតថាគតទៅក្តី ភិក្ខុណាមួយ យកខ្លួនជាទីពឹង យកខ្លួនជាទីរលឹក មិនយករបស់ដទៃជាទីរលឹក យកធម៌ជាទីពឹង យកធម៌ជាទីរលឹក មិនយករបស់ដទៃជាទីរលឹកឡើយ ម្នាលអានន្ទ មួយទៀត ភិក្ខុណាមួយ ជាអ្នកប្រាថ្នានូវសិក្ខា ភិក្ខុទាំងនោះ នឹងតាំងនៅក្នុងគុណដ៏ប្រសើរបំផុត របស់តថាគតដែរ " ។
គ្រានោះ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ចៀសចេញអំពីផ្លូវ ហើយទ្រង់ចូលទៅកាន់ម្លប់ឈើ១ លុះចូលទៅដល់ហើយ ទ្រង់ត្រាស់នឹងព្រះអានន្ទមានអាយុថា ម្នាលអានន្ទ ចូរអ្នកក្រាលសង្ឃាដិ មានជាន់៤ ឲ្យតថាគតដោយឆាប់ ម្នាលអានន្ទ តថាគតល្ហិតល្ហៃណាស់ តថាគតអង្គុយសិន ។ ព្រះអានន្ទមានអាយុ ទទួលព្រះបន្ទូលនៃព្រះមានព្រះភាគថា ព្រះករុណាព្រះអង្គ ហើយក៏ក្រាលសង្ឃាដិ មានជាន់៤ថ្វាយ ។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់លើអាសនៈ ដែលព្រះអានន្ទក្រាលថ្វាយ ។ លុះព្រះមានព្រះភាគ គង់រួចហើយ ទ្រង់ត្រាស់នឹងព្រះអានន្ទមានអាយុថា ម្នាលអានន្ទ ចូរអ្នកទៅដងទឹកមកឲ្យតថាគតដោយឆាប់ ម្នាលអានន្ទ តថាគតស្រេកទឹកណាស់ តថាគតនឹងឆាន់ទឹកបន្តិច ។ កាលបើព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់យ៉ាងនេះហើយ ព្រះអានន្ទមានអាយុ ក៏ក្រាបបង្គំទូលព្រះមានព្រះភាគដូច្នេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន អម្បាញ់មិញនេះ រទេះចំនួន៥០០ គេបរឆ្លងទៅហើយ ទឹកនោះតិច កង់រទេះក៏កិនល្អក់វឹកវរហូរមកបពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ស្ទឹងកកុធៈ]ជិតនៅនេះ មានទឹកថ្លា មានទឹកមានរសជាតិស្រួល មានទឹកត្រជាក់ មានទឹករង មានកំពង់ក៏ស្រួល ជាទីគួរត្រេកអរ ក្នុងស្ទឹងនុ៎ះ ព្រះមានព្រះភាគ នឹងសោយទឹកក៏បាន នឹងស្រង់ព្រះកាយ ឲ្យត្រជាក់ស្រួលក៏បាន ។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់នឹងព្រះអានន្ទមានអាយុ ជាគំរប់ពីរដងទៀតថា ម្នាលអានន្ទ ចូរអ្នកទៅដងទឹកមកឲ្យតថាគតដោយឆាប់ ម្នាលអានន្ទ តថាគតស្រេកទឹកណាស់ តថាគតនឹងឆាន់ទឹកបន្តិច ។ ព្រះអានន្ទមានអាយុ ក៏ក្រាបបង្គំទូលព្រះមានព្រះភាគ ជាគំរប់ពីរដងទៀតថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន អម្បាញ់មិញនេះ រទេះចំនួន៥០០ គេបរឆ្លងទៅហើយ ទឹកនោះតិច កង់រទេះក៏កិន ល្អក់វឹកវរ ហូរមក បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ស្ទឹងកកុធៈជិតនៅនេះ មានទឹកថ្លា មានទឹកមានរសជាតិស្រួល មានទឹកត្រជាក់ មានទឹករង មានកំពង់ក៏ស្រួល ជាទីគួរត្រេកអរ ក្នុងស្ទឹងនុ៎ះ ព្រះមានព្រះភាគ នឹងសោយទឹកក៏បាន នឹងស្រង់ព្រះកាយ ឲ្យត្រជាក់ស្រួលក៏បាន ។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់នឹងព្រះអានន្ទមានអាយុ ជាគំរប់បីដងទៀតថា ម្នាលអានន្ទ ចូរអ្នកទៅដងទឹកមកឲ្យតថាគតដោយឆាប់ ម្នាលអានន្ទ តថាគតស្រេកទឹកណាស់ តថាគតនឹងឆាន់ទឹកបន្តិច ។ ព្រះអានន្ទមានអាយុ ក៏ទទួលព្រះបន្ទូលព្រះមានព្រះភាគថា ព្រះករុណាព្រះអង្គ ហើយក៏កាន់បាត្រ ដើរតម្រង់ទៅស្ទឹងនោះ ។ លំដាប់នោះ ស្ទឹងតូច ដែលកង់កិន ល្អក់វឹកវរ ហូរមកនោះ កាលដែលព្រះអានន្ទមានអាយុ ចូលទៅដល់ហើយ ក៏ត្រឡប់ទៅជារងថ្លា មិនល្អក់ហូរមកវិញ ។ ទើបព្រះអានន្ទមានអាយុ មានសេចក្តីត្រិះរិះដូច្នេះថា ឱហ្ន៎ ហេតុនេះជាអស្ចារ្យពេកណាស់ ឱហ្ន៎ ហេតុនេះចម្លែកពេកណាស់ ស្ទឹងតូចនេះឯង ដែលកង់កិន ល្អក់វឹកវរហូរមក កាលបើអាត្មាអញចូលមកដល់ ក៏ត្រឡប់ទៅជាទឹករងថ្លា ស្អាត មិនល្អក់ហូរមកវិញ ព្រោះព្រះតថាគតមានឫទ្ធិធំ មានអានុភាពធំ ។ ព្រះអានន្ទ ក៏ដងទឹកដោយបាត្រ ចូលទៅគាល់ព្រះមានព្រះភាគ លុះចូលទៅដល់ហើយ ក៏ក្រាបបង្គំទូលព្រះមានព្រះភាគ ដូច្នេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ហេតុនេះ ជាអស្ចារ្យពេកណាស់ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ហេតុនេះចម្លែកពេកណាស់ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ឥឡូវនេះ ស្ទឹងតូច ដែលកង់កិន ល្អក់វឹកវរ កំពុងហូរមកនោះ កាលដែលខ្ញុំព្រះអង្គចូលទៅដល់ហើយ ក៏ត្រឡប់ទៅជាទឹករងថ្លា ស្អាត មិនល្អក់ហូរមកវិញ ព្រោះព្រះអង្គមានឫទ្ធិធំ មានអានុភាពធំ សូមព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់សោយព្រះសុទ្ធរស សូមព្រះសុគត ទ្រង់សោយព្រះសុទ្ធរស ។ លំដាប់នោះ ព្រះមានព្រះភាគ ក៏ទ្រង់សោយព្រះសុទ្ធរស ។
អានន្ទសូត្រ
កែប្រែខណៈពេលដែលព្រះដ៏មានព្រះភាគគង់នៅក្នុងឃោសិតារាម ទៀបក្រុងកោសម្ពី ព្រះអានន្ទបានចូលទៅគាល់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ និងបានក្រាបទូលសួរព្រះដ៏មានព្រះភាគ ថា "ភិក្ខុសង្ឃ គួរនៅសប្បាយបាន ដោយហេតុប៉ុន្មានយ៉ាងហ្ន៎"? ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់បានឆ្លើយតបវិញថា "ម្នាលអានន្ទ កាលដែលភិក្ខុអ្នកបរិបូណ៌ដោយសីលខ្លួនឯង មិនតិះដៀលភិក្ខុដទៃ ព្រោះតែអធិសីលផង ពិនិត្យតែខ្លួនឯង មិនពិនិត្យភិក្ខុដទៃផង ទោះជាអ្នកមិនល្បីឈ្មោះ ក៏មិនរន្ធត់ផង ជាអ្នកបានតាមសេចក្តីប្រាថ្នា បានមិនលំបាក បានមិនក្រ នូវឈានទាំង ៤ ដែលអាស្រ័យចិត្តដ៏ក្រៃលែង ជាគ្រឿងនៅសប្បាយ ក្នុងបច្ចុប្បន្នផង បានដល់ចេតោវិមុត្តិ និងបញ្ញាវិមុត្តិ ដែលមិនមានអាសវៈ ព្រោះអស់អាសវៈទាំងឡាយ ធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ ដោយប្រាជ្ញាដ៏ក្រៃលែង ដោយខ្លួនឯង ក្នុងបច្ចុប្បន្នផង។ ម្នាលអានន្ទ ភិក្ខុសង្ឃគួរនៅសប្បាយ ដោយហេតុប៉ុណ្ណេះឯង។ ម្នាលអានន្ទ តថាគតពោលថា ធម៌ជាគ្រឿងនៅសប្បាយឯទៀត ជាធម៌លើសលុបជាង ឬថ្លៃថ្លាជាងធម៌ជាគ្រឿងនៅសប្បាយនេះ គ្មានទេ ។" (សៀវភៅភាគ ៤៥ ទំព័រទី ១១)
អត្ថបទនានា
កែប្រែព្រះអានន្ទគឺជាបងប្អូនជីដូនមួយដំបូងបំផុតរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ គាត់បានចូលរួមព្រះសង្ឃកាលពីកុមារភាព ។ គាត់ត្រូវបានតែងតាំងជាមួយអនិរុទ្ធ និង ភទ្រ ។ បិតារបស់ព្រះអង្គជាប្អូនរបស់ព្រះបាទសុទធៈ ។
ព្រះអានន្ទ ក្រោយមកបានក្លាយជាអ្នកបម្រើរបស់ព្រះពុទ្ធ ជិតម្ភៃឆ្នាំបន្ទាប់ពីការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះពុទ្ធ នៅពេលដែលព្រះពុទ្ធមានព្រះជន្ម ៥៥ ព្រះវស្សា ។ ព្រះពុទ្ធមានសុន្ទរកថាឯកជនជាច្រើនជាមួយ រួមទាំងមួយអំពីធម្មជាតិនៃភិក្ខុនី ។
ព្រះអានន្ទក៏ជួយរកលំដាប់ភិក្ខុនី ឬភិក្ខុនី ។ ទ្រង់អង្វរព្រះពុទ្ធឲ្យអនុញ្ញាតឲ្យស្ត្រីចូលក្នុងសង្ខារ ។ ទីបំផុត ព្រះពុទ្ធបានយល់ព្រមអនុញ្ញាតឲ្យស្ត្រីបួសបន្ទាប់ពីមានការបដិសេធជាច្រើនលើកដោយពួកគេគោរពតាមច្បាប់ ៨ យ៉ាងដែលគ្រប់គ្រងការគោរពចំពោះព្រះសង្ឃ (គរុធម៌) ។
ព្រះអានន្ទក៏មានវត្តមានក្នុងពេលសោយទិវង្គតរបស់ព្រះពុទ្ធដែរ ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ប្រាប់ព្រះអានន្ទថា ព្រះអង្គអាចរស់នៅបានដល់អនិច្ចា ហើយថា ព្រះអានន្ទអាចសុំរឿងនេះបាន ។ ទោះជាយ៉ាងណា ព្រះអានន្ទមិនបានយល់ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះពុទ្ធទេ ហើយក៏មិនបានសួរ ។ ពេលនោះ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធក៏ត្រូវបានព្រះម៉ារាទៅសួរសុខទុក្ខព្រះអង្គ ដែលព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធឲ្យលាចាកលោក ។ ប៉ុន្តែ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា ដល់ពេលត្រូវហើយ កាលដែលទ្រង់បានបំពេញកិច្ចរបស់ទ្រង់គឺ បង្កើតសមណៈ ៤ យ៉ាង គឺភិក្ខុ ភិក្ខុ ឧបាសក និងឧបាសក ។ នៅផ្ទះគន្ធា ព្រះពុទ្ធបានសុំស្បៀងអាហារ ។ អាហាររឹង និងទន់ត្រូវបានបម្រើដល់សិស្សរបស់ព្រះពុទ្ធ ប៉ុន្តែព្រះពុទ្ធត្រូវបានបម្រើអាហារពុលខ្លះ ។ ក្រោយមកគាត់បានស្លាប់បន្ទាប់ពីឈឺ និងឈឺជាច្រើនថ្ងៃ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ព្រះអានន្ទឱ្យបញ្ចុះបញ្ចូល នាយចុន្ទ ថា អាហារដែលគាត់បរិភោគនៅកន្លែងរបស់គាត់មិនមានជាប់ទាក់ទងនឹងការស្លាប់របស់គាត់ទេ ហើយអាហាររបស់គាត់នឹងក្លាយជាប្រភពនៃបុណ្យដ៏អស្ចារ្យបំផុត ដូចដែលបានផ្តល់អាហារចុងក្រោយសម្រាប់ព្រះពុទ្ធ ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បានធូរស្បើយពីជំងឺ មុនពេលព្រះអង្គបានបរិនិព្វាន ។
បន្ទាប់ពីការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ នៅឯធ្វើសង្គាយនាទី ១ ដែលប្រជុំដោយ មហាកស្សប នៅរាជរាជា ព្រះអានន្ទបានត្រូវសូត្រសូត្រនូវព្រះសូត្រទាំងអស់ ដែលព្រះអង្គអាចចងចាំបាន ។ មកពីនេះហើយដែលគេនិយមហៅថាជាបុរេមនោសញ្ចេតនា ។ ព្រះអានន្ទបានប្រគល់ការទទួលខុសត្រូវក្នុងការបញ្ជូនការបង្រៀនទៅកាន់សាណាកាវសា ត្រូវបានបណ្តុះបណ្តាលដោយព្រះអានន្ទ ។ ព្រះអានន្ទក៏សម្រេចចិត្តចែវទូកទៅកណ្តាលទន្លេគង្គា ដើម្បីបានព្រះនិព្វាន ខណៈប្រទេសមគធៈ និងក្រុងវេសាលី ដែលកាន់កាប់ច្រាំងទន្លេកំពុងមានសង្រ្គាម ។ ប្រទេសទាំងពីរបានទទូចហៅព្រះអានន្ទឱ្យនិមន្តទៅច្រាំងទន្លេរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែព្រះអានន្ទមិនព្រមនិមន្តទៅច្រាំងទន្លេរបស់ប្រទេសណាមួយនោះទេ ។ បន្ទាប់ពីការសោយទីវង្គតរបស់ព្រះអានន្ទ នគរវេសាលី និងមគធៈ ឈប់ធ្វើសង្គ្រាម ។
ព្រះអានន្ទដ៏មានព្រះភាគ ក្នុងការស្តាប់ហើយរឭកក្នុងចំណោមសាវ័ករបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះដ៏មានព្រះភាគមានសតិរឭកបំផុត ។ ព្រះអានន្ទបានចូលបរិនិព្វានកាលនៅកុមារ ។ វាត្រូវបានគេនិយាយថាគាត់បានក្លាយជាព្រះសង្ឃរួមគ្នាជាមួយ អនិរុទ្ធ និង ភទ្រ ។ កាលពីដើមសក្កៈទាំង៤អង្គឡើងជាព្រះសង្ឃ ព្រះអានន្ទជាកូនពៅ ។
បិតារបស់ព្រះអានន្ទគឺព្រះបាទសុគឡ្ហៈ ជាអ្នកក្បត់ដ៏ធំបំផុតរបស់ព្រះពុទ្ធ ព្រះទេវៈជាបងប្រុសរបស់ព្រះអានន្ទ ។ លុះព្រះពុទ្ធត្រឡប់មកស្រុកវិញ ដើម្បីសំដែងធម៌ទេសនា ព្រះបាទសុកុល្លកនាថ ខ្លាចព្រះពុទ្ធមានឥទ្ធិពលលើព្រះអានន្ទ ដូច្នេះក្រោយពីបានជួបព្រះពុទ្ធហើយ ព្រះអង្គក៏នាំព្រះអានន្ទទៅក្រុងវេសាលី ដើម្បីកុំឱ្យឱកាសនៃព្រះអានន្ទបានជួបព្រះពុទ្ធ ។ ប៉ុន្តែក្រោយមក ព្រះពុទ្ធក៏យាងទៅកាន់ក្រុងវេសាលីដែរ ទើបព្រះបាទស្រីសុគម្ពោធបាននាំព្រះអានន្ទត្រឡប់ទៅក្រុងកបិលវត្ថុវិញ ។
តាមពិតទៅ ក្នុងចំណោមព្រះអង្គម្ចាស់ ព្រះពុទ្ធមានក្តីសង្ឃឹមខ្លាំងបំផុតដែលព្រះអានន្ទនឹងចាកចេញពីផ្ទះជាមួយព្រះអង្គ ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ទតឃើញអនាគត ហើយទ្រង់ត្រិះរិះថា បើព្រះអានន្ទចាកចេញពីផ្ទះ ព្រះអង្គនឹងផ្សាយព្រះធម៌ដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ ។
កាលព្រះពុទ្ធទ្រង់ជ្រាបថា ព្រះអានន្ទត្រឡប់ទៅក្រុងកបិលវត្ថុហើយ ទ្រង់ក៏យាងទៅព្រះបរមរាជវាំងភ្លាម ។ ពេលព្រះអានន្ទបានឃើញព្រះពុទ្ធអង្គហើយ ក៏ថ្វាយបង្គំព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ហើយប្រើកង្ហារមួយកង្ហារ ។ ពីទីនេះ យើងអាចមើលឃើញថា ព្រះអានន្ទតូចបានគោរពព្រះពុទ្ធ សូម្បីតែនៅក្មេងក៏ដោយ ។
លុះដល់វេលាពេញបូណ៌មី ព្រះអានន្ទ និងព្រះអង្គម្ចាស់ បិណ្ឌបាត ចូលប្រជុំព្រះសង្ឃ ។
ជួយក្នុងការរៀបចំលំដាប់នៃភិក្ខុនី
កែប្រែម្នាលអានន្ទ ចម្រើនឡើងក្នុងសំណាក់ព្រះអានន្ទ មានចិត្តស្លូតបូត មានចិត្តមេត្តា ។ ព្រះអង្គត្រូវបានស្ត្រីគោរពស្រឡាញ់បំផុត ព្រោះព្រះអង្គយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះភិក្ខុនី និងស្ត្រីតាមព្រះពុទ្ធ ។
គឺដោយសារការខិតខំរបស់ព្រះអានន្ទ ដែលព្រះពុទ្ធអនុញ្ញាតឲ្យស្ត្រីក្លាយជាភិក្ខុ ។ លុះព្រះមាតាបិតារបស់ព្រះពុទ្ធមហាបពិត្រមហារាជ ឃើញព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ដឹង ទើបមានក្សត្រខ្លះមកជ្រកកោនក្នុងព្រះពុទ្ធ ហើយស្តេចសោយទីវង្គត់ នាងចង់ចាកចេញពីផ្ទះទៅបួសជាភិក្ខុ ឬដូនជី ។ ព្រះនាងមហាបជាបតិគោតមី បានអង្វរព្រះពុទ្ធឱ្យអនុញ្ញាតឱ្យនាងស្នាក់នៅក្នុងសហគមន៍របស់ព្រះពុទ្ធឬព្រះសង្ឃប៉ុន្តែព្រះពុទ្ធបដិសេធ ។ ដើម្បីជៀសវាងការបិណ្ឌបាតជាញឹកញាប់ពីមាតាបិតារបស់ព្រះអង្គ ព្រះពុទ្ធបានយាងទៅទេសនានៅវត្តណាម៉ាន់ទីនី ( ដែលនៅមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីក្រុងវេសាលី ។
ព្រះនាងមហាបជាបតិគោតមី មិនត្រូវបានរារាំងទេ ។ នាងបានប្រមូលស្ត្រីត្រកូលសក្យ ៥០០ នាក់ដែលមានគំនិតស្រដៀងនឹងនាង កោរសក់ ហើយដើរដោយជើងទទេដើម្បីតាមទាន់ព្រះពុទ្ធ ។ ពួកគេដើរបានជាងពីរពាន់ម៉ាយ ហើយទីបំផុតទៅដល់វត្តដែលព្រះពុទ្ធគង់នៅ ។ ដោយបានស្នាក់នៅក្នុងវាំងជាយូរមកហើយ ហើយមិនធ្លាប់ដើរផ្លូវឆ្ងាយបែបនេះ ស្ត្រីទាំងនោះមើលទៅហត់នឿយហត់នឿយ ។ ពួកគេដើរទៅក្រៅវត្ត ហើយមិនហ៊ានចូលទេ ។ ព្រះអានន្ទបានចេញមកក្រៅ លុះទតឃើញព្រះមហាព្រហ្ម និងស្ត្រីឯទៀតស្លៀកពាក់របស់ភិក្ខុទាំងឡាយ ទាំងធូលី និងទឹកភ្នែកផង ក៏មានសេចក្តីតក់ស្លុតជាខ្លាំង ។ គាត់បានសួរពួកគេថា "តើមានអ្វីកើតឡើង?"
ព្រះនាងមហាបជាបតិគោតមី ឆ្លើយថា "យើងចាកចេញពីមនុស្សជាទីស្រឡាញ់របស់យើងនិងសាច់ញាតិរបស់យើងហើយដើរទាំងអស់នៅទីនេះដើម្បីក្លាយជាភិក្ខុ ។ ប្រសិនបើព្រះពុទ្ធបដិសេធយើងម្តងទៀតយើងនឹងស្លាប់នៅទីនេះហើយមិនត្រលប់មកវិញទេ!"
ព្រះអានន្ទត្រេកអរនឹងពាក្យសម្ដីមិនអាចទប់ទឹកភ្នែកបាន ។ ព្រះអង្គបាននិមន្តទៅកាន់ព្រះពុទ្ធអង្គ ហើយអង្វរព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធឲ្យជួយស្ត្រីតាមបំណងប្រាថ្នា ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បដិសេធថា "ព្រះអានន្ទ ខ្ញុំអាណិតពួកគេ តែមិនសមគួរទេ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យស្ត្រីចូលក្នុងសហគមន៍របស់យើង" ។
"ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ! មនុស្សប្រុសស្រីខុសគ្នាត្រង់ព្រះពុទ្ធទេ?" ព្រះអានន្ទលើកសេចក្តីក្លាហានសួរ ។
ម្នាលអានន្ទ ធម៌ក៏ដូចគ្នានៅស្ថានសួគ៌ ឬក្នុងលោកនេះ ខ្ញុំមិនរើសអើងមនុស្សស្រីទេ ពោលគឺខ្ញុំប្រព្រឹត្តចំពោះសត្វទាំងឡាយឲ្យស្មើៗគ្នា ស្ត្រីអាចធ្វើដូចបុរសធ្វើតាមធម៌របស់ខ្ញុំ ហើយប្រតិបត្តិតាមតែគេ មិនចាំបាច់ក្លាយជាភិក្ខុទេ នេះជាចម្ងល់នៃប្រព័ន្ធរបស់យើង ហើយមិនថាបុរស និងស្ត្រីស្មើគ្នាទេ ស្ត្រីដែលចាកចេញពីផ្ទះគឺដូចជាស្មៅព្រៃនៅក្នុងវាលដែលនឹងប៉ះពាល់ដល់ការប្រមូលផល» ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធនេះ មានអត្ថន័យជ្រាលជ្រៅ ។ នៅលើទិដ្ឋភាពនៃមនុស្សជាតិ ស្ត្រីគួរតែត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចាកចេញពីផ្ទះ ប៉ុន្តែនៅលើទិដ្ឋភាពនៃតក្កវិជ្ជាព្រះធម៌ វាមិនល្អទេក្នុងការអនុញ្ញាតឱ្យភេទទាំងពីរបដិបត្តិធម៌ជាមួយគ្នា ។ ប្រាជ្ញានិងស្នេហាដើរផ្ទុយគ្នា មនុស្សមួយចំនួនអាចនឹងបោះបង់ការបដិបត្តិធម៌ដើម្បីសេចក្ដីស្រឡាញ់ ដូច្នេះព្រះពុទ្ធទ្រង់មិនអនុញ្ញាតឲ្យស្ត្រីចូលរួមក្នុងសង្ឃទេ ។ ឬប្រហែលជាព្រះពុទ្ធយល់ថា បើប្រៀបធៀបនឹងបុរស ស្ត្រីគឺឥតប្រយោជន៍ ទន់ភ្លន់ និងយឺតជាងបុរស ដូច្នេះព្រះអង្គទ្រង់ហាមស្ត្រីមិនឱ្យចូលបង្រៀនពួកគេឡើយ ។
ទោះបីព្រះពុទ្ធបដិសេធយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ព្រះអានន្ទនិយាយទាំងទឹកភ្នែកថា “ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះអង្គអាចទ្រាំនឹងឃើញពួកគេស្លាប់ មិនគួរបង្ហាញសេចក្តីអាណិតអាសូរ និងជួយពួកគេទេ?” ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់យល់ថា ជួនកាលមិនអាចខ្វល់ខ្វាយទាំងព្រះធម៌ និងអារម្មណ៍ក្នុងពេលតែមួយបានឡើយ ព្រះអង្គក៏យល់ថា គ្មានព្រះធម៌ណាដែលបរិសុទ្ធ និងមិនប្រែប្រួលឡើយ ។ ព្រះពុទ្ធនៅស្ងៀមមួយសន្ទុះ ហើយទីបំផុតក៏យល់ព្រមតាមសំណើរបស់ព្រះអានន្ទដែលអនុញ្ញាតឱ្យស្ត្រីចេញពីផ្ទះ ។ អរសប្បាយ អានន្ទ ប្រញាប់ប្រញាល់ទៅខាងក្រៅ ដើម្បីប្រកាសដំណឹងល្អ ។ Mahaprajapti និងស្ត្រីដទៃទៀតត្រេកអរដោយទឹកភ្នែក ។ ព្រះពុទ្ធបានជួបស្ត្រីទាំង ៥០០ នាក់ ហើយចង់ឲ្យពួកគេគោរពច្បាប់បន្ថែមចំនួន ៨ ទៀតចំពោះព្រះសង្ឃ ។
ជួបជាមួយនឹងកញ្ញាមតង្គ
កែប្រែព្រះអានន្ទនៅក្មេង ហើយសង្ហា ហើយរឿងនេះធ្វើឱ្យគាត់មានបញ្ហាខ្លះ ។ ថ្ងៃមួយ គាត់បានបិណ្ឌបាតនៅក្រុងសាវត្ថី ហើយតាមផ្លូវត្រឡប់មកវិញ គាត់បានឃើញអណ្តូងមួយ ។ ក្មេងស្រីកសិករម្នាក់កំពុងយកទឹកពីអណ្តូង ។ ព្រះអានន្ទស្រេកទឹកណាស់ ព្រះអង្គក៏សុំនាងស្រីឲ្យទឹកបន្តិច ។ ក្មេងស្រីនោះស្គាល់ភិក្ខុវ័យក្មេងនៅចំពោះមុខនាងគឺព្រះអានន្ទ ។ នាងនិយាយដោយអៀនខ្មាសយ៉ាងខ្លាំងថា “បពិត្រលោកម្ចាស់! ខ្ញុំជាកសិករថោកទាប មិនសមនឹងថ្វាយអ្វីដល់លោកឡើយ” ។ ព្រះអានន្ទបានឮដូច្នេះហើយ ក៏លួងនាងថា បពិត្រនាងក្រមុំ ខ្ញុំជាភិក្ខុអ្នកក្រ ស្មើនឹងអ្នកមាន និងអ្នកក្រ ។ក្មេងស្រីនេះត្រូវបានទាក់ទាញយ៉ាងខ្លាំងដោយរូបរាងរបស់ ព្រះអានន្ទ និងការនិយាយទន់ភ្លន់របស់គាត់ ។ នាងថែមទាំងសុបិនចង់រៀបការជាមួយគាត់ទៀតផង ។ តាមពិត អានន្ទ វ័យក្មេង ក៏មិនអាចបំភ្លេចនារីវ័យក្មេងបានដែរ! នៅថ្ងៃបន្ទាប់ ពេលព្រះអានន្ទនិមន្តដើរកាត់ផ្ទះរបស់នាង ក្មេងស្រីនោះញញឹម ហើយទទួលស្គាល់គាត់ ។ អានន្ទចាប់ផ្តើមមានអារម្មណ៍ច្របូកច្របល់ ។ ប៉ុន្តែនៅពេលនោះ គាត់បាននឹកឃើញថា ខ្លួនជាភិក្ខុដែលត្រូវប្រតិបត្តិក្នុងសិក្ខាបទ ទោះបីព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ក៏ដោយ ក៏អំណាចរបស់ព្រះអង្គបានឆក់យកដែរ ។ ព្រះអានន្ទឃើញប្រាជ្ញាភ្លាម ហាក់ដូចជាព្រះពុទ្ធបានប្រែទៅជាខ្យល់បក់បោកនាំព្រះអង្គត្រឡប់ទៅវត្តជេតវនវិញ ។
លុះដល់ថ្ងៃទីពីរ ព្រះអានន្ទស្ងប់ចិត្តហើយ ក៏ចូលទៅបិណ្ឌបាត ។ ក្មេងស្រីស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ថ្មី និងម៉ូដសក់ថ្មី ។ នាងឈរនៅលើផ្លូវរង់ចាំព្រះអានន្ទ ។ ពេលឃើញគាត់ក៏ដើរតាមមិនព្រមឱ្យគាត់ទៅ ។ ព្រះអានន្ទភ័យ និងអស់សង្ឃឹម រួចក៏និមន្តត្រឡប់ទៅវត្តវិញ ហើយទូលដំណើររឿងប្រាប់ព្រះពុទ្ធគ្រប់យ៉ាង ។ ព្រះពុទ្ធក៏ប្រាប់ឱ្យព្រះអានន្ទឲ្យនាំស្រីនោះមកជួបព្រះអង្គដោយផ្ទាល់ ។ ក្មេងស្រីនោះបានឮថាព្រះពុទ្ធចង់ជួបនាង នាងភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង ប៉ុន្តែដើម្បីបានព្រះអានន្ទ នាងក៏ប្រញាប់ប្រញាល់ទៅជួបព្រះពុទ្ធដោយសេចក្តីក្លាហាន ។ ពេលឃើញនាង ព្រះពុទ្ធមានព្រះបន្ទូលថា "ព្រះអានន្ទជាភិក្ខុបដិបត្តិធម៌ ដើម្បីធ្វើជាភរិយារបស់ព្រះអានន្ទ នាងត្រូវចាកចេញពីផ្ទះទៅបួសមួយឆ្នាំ តើនាងសុខចិត្តទេ?" "ខ្ញុំសុខចិត្តហើយលោកម្ចាស់!" ក្មេងស្រីភ្ញាក់ផ្អើលដែលព្រះពុទ្ធបានធ្វើឱ្យបំណងប្រាថ្នារបស់នាងក្លាយជាការពិតយ៉ាងងាយស្រួលដូច្នេះ នាងឆ្លើយយ៉ាងរហ័ស ។ "តាមធម៌វិន័យរបស់តថាគត ការចាកចេញពីផ្ទះត្រូវការការយល់ព្រមពីឪពុកម្តាយ តើអ្នកអាចឱ្យឪពុកម្តាយរបស់អ្នកយល់ព្រមបានទេ?" ក្មេងស្រីបានយល់ព្រមដោយរីករាយ។ នាងយល់ថាលក្ខខណ្ឌដែលព្រះពុទ្ធប្រោសប្រទានគឺសាមញ្ញណាស់ក្នុងការអនុវត្ត ដែលនាងមិនបានគិតពីរដងមុននឹងប្រាប់ម្តាយរបស់នាងអំពីបំណងចង់ក្លាយជាភិក្ខុនី ។ ម្ដាយរបស់នាងត្រេកអរពេលបានដឹងថានាងរៀបការជាមួយព្រះអានន្ទ ហើយបានអនុញ្ញាតឲ្យកូនស្រីធ្វើជាបព្វជិតមួយឆ្នាំ ដើម្បីគោរពតាមលក្ខខណ្ឌរបស់ព្រះពុទ្ធ។ ដើម្បីធ្វើជាភរិយារបស់ព្រះអានន្ទ ក្មេងស្រីនោះបានកោរសក់យ៉ាងរីករាយ និងបានបួសជាភិក្ខុនី ។ នាងបានស្តាប់ព្រះពុទ្ធទេសនាយ៉ាងក្លៀវក្លា ហើយប្រតិបត្តិតាមការណែនាំរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។ បំណងប្រាថ្នា និងអារម្មណ៍របស់នាងបានស្ងប់ចុះបន្ទាប់ពីមួយថ្ងៃៗកន្លងផុតទៅ ហើយក្នុងរយៈពេលតិចជាងកន្លះឆ្នាំ នាងបានដឹងថាកាលពីអតីតកាលការស្វែងរកស្នេហារបស់នាងគឺជាអាកប្បកិរិយាដ៏អាម៉ាស់មួយ ។
តាមរយៈការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធអំពីអរិយសច្ច ៤ យ៉ាង នាងបានទទួលស្គាល់ថា តណ្ហា ៣ យ៉ាង (កាមតណ្ហា ភវតណ្ហា និងវិភវតណ្ហា) ជាបច្ច័យចម្បងដែលនាំឱ្យកើតទុក្ខ ថប់បារម្ភ និងមិនពេញចិត្ត (ធុរៈ) ។ តណ្ហាក្នុងអារម្មណ៍មាន ៥ យ៉ាងគឺ សេចក្តីប្រាថ្នាក្នុងពាក្យសំដី (សទ្ទតណ្ហា វាចា សំឡេង) សេចក្តីប្រាថ្នាចង់បានរូបរាង (រូបតណ្ហា ការឃើញរូប) សេចក្តីប្រាថ្នានូវក្លិន (គន្ធតណ្ហា) សេចក្តីប្រាថ្នានូវរសជាតិ (រសតណ្ហា) និងសេចក្ដីប្រាថ្នានូវការប៉ះពាល់ដោយកាយ (ផោដ្ឋព្វតណ្ហា) ។ បំណងប្រាថ្នារបស់នាងអានន្ទ បានប្រែទៅជាការឈ្លក់វង្វេងដែលមិនមានសុខភាព ដែលកំពុងលេបយកព្រលឹងនាង ហើយប្រែក្លាយនាងទៅជាមនុស្សដែលនាងមិនមែន។ នាងដឹងថា ដើម្បីបានសេចក្តីសុខ និងសន្តិភាព នាងត្រូវមានសេរីភាពពីសេចក្តីប្រាថ្នានេះ ។ ក្មេងស្រីបានដឹងថាការឈ្លក់វង្វេងនឹងព្រះអានន្ទគឺមិនស្អាតនិងអាក្រក់ ។ នាងសោកស្ដាយ ហើយថ្ងៃមួយ នាងបានលុតជង្គង់នៅចំពោះមុខព្រះពុទ្ធ ហើយប្រែចិត្តទាំងទឹកភ្នែកថា "បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ពេលនេះខ្ញុំព្រះករុណាភ្ញាក់ខ្លួនហើយ ខ្ញុំព្រះករុណាមិនល្ងង់ដូចពីមុនទេ ខ្ញុំព្រះករុណាដឹងគុណព្រះអង្គខ្លាំងណាស់ ដើម្បីកែប្រែមនុស្សល្ងង់ដូចជារូបយើង ព្រះអង្គបានខំគិតច្រើនណាស់គិតពីវិធីផ្សេងៗ ចាប់ពីពេលនេះតទៅ ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភិក្ខុជារៀងរហូត ដើរតាមគន្លងព្រះពុទ្ធជាអ្នកនាំពាក្យសច្ចៈ!» ។
ទីបំផុតការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធ បានដាស់នាងឲ្យក្លាយជាភិក្ខុគំរូ! ក្មេងស្រីនេះគឺជា មតង្គៈភិក្ខុនី ដ៏ល្បីល្បាញ ។ ក្នុងការអនុញ្ញាតឱ្យនារីកសិករធ្វើជាភិក្ខុនី ព្រះពុទ្ធបានទទួលការរិះគន់ និងការប្រឆាំងពីមនុស្សជាច្រើន ខណៈរបបវណ្ណៈមានភាពទូលំទូលាយនៅពេលនោះ ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា សមភាពនៃវណ្ណៈទាំង៤ ។ ឧប្បត្តិហេតុនៃការទាក់ទាញរបស់ មតង្គៈ ទៅនឹងរូបរាងរបស់ ព្រះអានន្ទ និងការប្រែក្លាយសំណាងអាក្រក់ទៅជាសុភមង្គលបានក្លាយជាបញ្ហានៃការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងសហគមន៍ពុទ្ធសាសនានិងរឿងដ៏គួរឱ្យទាក់ទាញមួយតាមសម័យកាល ។
បញ្ហាជាមួយស្ត្រី
កែប្រែព្រះអានន្ទ ជាអ្នកជួយដល់ភិក្ខុនី ។ ដោយសារគាត់អាចចុះសម្រុងនឹងមនុស្សបាន ស្ត្រីគ្រប់រូប ជាពិសេសភិក្ខុនីមានការគោរពយ៉ាងជ្រាលជ្រៅចំពោះគាត់ ។ ពេលខ្លះនៅពេលដែលគាត់ដើរជាមួយមហាកស្សប ភិក្ខុនីតែងតែសុំដំបូន្មានពីព្រះអានន្ទមុននឹងសួរព្រះមហាកស្សប ទោះបីជាមហាកស្សបមានអាយុច្រើនជាងព្រះអានន្ទក៏ដោយ ទាំងចំណេះដឹង បទពិសោធន៍ និងអាយុ ។
ចិត្តរបស់ភិក្ខុនិងភិក្ខុនីតែងឈ្លោះគ្នាជានិច្ច ដោយហេតុផល និងអារម្មណ៍ ។ បើបញ្ញាឈ្នះ គេអាចក្លាយជាព្រះពុទ្ធ បើអារម្មណ៍ឈ្នះ គេនៅតែជាមនុស្សធម្មតា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុទាំងឡាយនឹងនាំនូវជីវិតក្រៀមក្រំក្រៀមក្រំដោយមិនមានសេចក្តីស្រឡាញ់ក្នុងលោកនេះ ពិបាកនឹងរំពឹងថានឹងកើតមានឡើង ។
ក្នុងវត្តជេតពន មានភិក្ខុស្រីម្នាក់រស់នៅ ។ នាងត្រូវបានទាក់ទាញយ៉ាងខ្លាំងដោយលក្ខណៈពិសេសនិងព្រះគុណរបស់ ព្រះអានន្ទ ហើយស្រឡាញ់គាត់ដោយសម្ងាត់ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការរស់នៅក្នុងសហគមន៍ពុទ្ធសាសនាដ៏តឹងរ៉ឹង នាងមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតិឱ្យធ្វើខុសនូវសិក្ខាបទនោះទេ ទើបនាងមានអារម្មណ៍អស់សង្ឃឹម និងខកចិត្ត ។
ថ្ងៃមួយ ភិក្ខុក្មេងនេះធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ហើយបានសុំអ្នកណាម្នាក់បញ្ជូនសារទៅព្រះអានន្ទ សុំឲ្យលោកទៅលេងនាង ។ លុះព្រឹកឡើង មុននឹងទៅបិណ្ឌបាត ព្រះអានន្ទដ៏មានព្រះភាគ បានចូលទៅគាល់ភិក្ខុនី ។ ទោះជាយ៉ាងណានាងស្លៀកពាក់ពាក់កណ្ដាលហើយពេលអានន្ទដើរមកជិតនាង នាងមើលមកគាត់ដោយក្ដីស្រឡាញ់យ៉ាងខ្លាំង ។ ព្រះអានន្ទយល់ភ្លាមដោយមិននិយាយមួយម៉ាត់ក៏ងាកចេញទៅ ។ ភិក្ខុទាំងឡាយក្រោកពីដំណេកយ៉ាងប្រញាប់ប្រញាល់ស្លៀកពាក់ទៅតាមព្រះអានន្ទ ។ នាងបានអញ្ជើញព្រះអានន្ទឱ្យអង្គុយចុះ ។ លុះព្រះអានន្ទអង្គុយហើយ ក្រាបបង្គំទូលថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន កុំយករបស់មិនស្អាតមកចិញ្ចឹមខ្លួន កុំមានសេចក្តីត្រិះរិះខុស ក្នុងកាមតណ្ហា បងស្រី! អ្នកនឹងឆាប់ជាសះស្បើយ» ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ភិក្ខុនី នៅតែសំឡឹងមើល អានន្ទ យ៉ាងទន់ភ្លន់ ដោយក្តីស្រលាញ់ នាងបាននិយាយថា “ខ្ញុំយល់ពីអ្វីដែលអ្នកចង់និយាយ ប៉ុន្តែទោះជាខ្ញុំព្យាយាមយ៉ាងណា ក៏ខ្ញុំមិនអាចគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍របស់ខ្ញុំចំពោះអ្នកបានដែរ ដើម្បីឲ្យមានអារម្មណ៍ការពារ និងសន្តិភាព ។ មិនអាចដោយគ្មានការទាមទារទេ!
បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន មិនត្រូវគិតយ៉ាងនេះទេ មនុស្សធ្វើការដើម្បីសម្លៀកបំពាក់ អាហារ និងទីជម្រកសម្រាប់ចិញ្ចឹមរាងកាយ ការបណ្ដុះនូវកាយសម្បទាមាំមួន គឺត្រូវប្រតិបត្តិផ្លូវនោះ ទើបចិត្តបានស្ងប់ បំភ្លេចផ្លូវ តែត្រូវដើរតាមធម៌មិនទៀង ។ សេចក្ដីប៉ងប្រាថ្នាគឺមិនត្រឹមត្រូវទេ យើងបណ្ដុះកាយ និងចិត្តរបស់យើង កាត់ផ្ដាច់នូវសេចក្ដីប៉ងប្រាថ្នា ដើម្បីដើរតាមមាគ៌ាពិត ហើយមិនត្រូវល្បួងដោយផ្លូវទទេ និងទទេឡើយ!» ។
ភិក្ខុនោះមានចិត្តជ្រះថ្លាហើយរំលត់ការប្រាថ្នានៃសេចក្តីស្រឡាញ់ ។ នាងបានទទួលភ្នែកព្រះធម៌ ។
តាមពិតទៅ ព្រះអានន្ទគ្មានគំនិតស្រឡាញ់ ឬចង់បានមនុស្សស្រីឡើយ គឺមានតែមិត្តភាពសុទ្ធសាធ ។ ទោះជាយ៉ាងណាដោយសារតែមនុស្សស្រីបានជួបប្រទះនឹងបញ្ហាជាច្រើនដែលធ្វើឱ្យមានការច្រណែននិងការរិះគន់ ។
ក្លាយជាឧបដ្ឋាករបស់ព្រះពុទ្ធ
កែប្រែនៅក្នុងចិត្តរបស់ព្រះពុទ្ធ ព្រះអានន្ទគឺជាបុគ្គលដើម្បីផ្សព្វផ្សាយគ្រាប់ពូជរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយបញ្ហារបស់គាត់ជាមួយស្ត្រីមានច្រើនជាពិសេស ។ ដើម្បីឲ្យព្រះអានន្ទគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ហើយប្រតិបត្តិដោយផ្ចង់អារម្មណ៍ ព្រះពុទ្ធទ្រង់មានព្រះហឫទ័យឲ្យព្រះអានន្ទជាអ្នកបម្រើ ។
តាមពិត តាំងពីព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ដឹងមក ព្រះសារីបុត្ត មគលឡាណា កប៉ាលឡា និងអ្នកដទៃ បានប្រែក្លាយទៅបម្រើព្រះពុទ្ធ ។ យើងអាចនិយាយបានថា ក្នុងរយៈពេលម្ភៃឆ្នាំនេះ ព្រះពុទ្ធគ្មានអ្នកបម្រើជាអចិន្ត្រៃយ៍ឡើយ ។
ប្រហែលជាដោយសារព្រះពុទ្ធមានវ័យចំណាស់ ដែលទ្រង់ត្រូវការអ្នកចាំយាមជាប្រចាំ ។ ភិក្ខុមួយចំនួនបានស្ម័គ្រចិត្តបម្រើព្រះពុទ្ធ ប៉ុន្តែព្រះពុទ្ធទ្រង់បដិសេធ ហើយចាត់គេឲ្យទៅផ្សាយនៅទីផ្សេងៗ ។ ព្រះមហាមោគ្គល្លាន បានយល់ពីអារម្មណ៍របស់ព្រះពុទ្ធដូច្នេះហើយជាមួយសារីបុត្តក៏បញ្ចុះបញ្ចូលព្រះអានន្ទថា "បពិត្រព្រះអានន្ទ! បំណងរបស់ព្រះពុទ្ធគឺអ្នកជាអ្នកបំរើរបស់ព្រះអង្គ ។ អ្នកនៅក្មេងមានសមត្ថភាពឆ្លាតវៃនិងទន់ភ្លន់យើងសង្ឃឹមថាអ្នកនឹងយល់ព្រម" ។
ដំបូងឡើយ ព្រះអានន្ទបដិសេធមិនផ្តល់លេសពីការទទួលខុសត្រូវធ្ងន់ធ្ងរ ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ទីបំផុតគាត់បានយល់ព្រម បន្ទាប់ពីការបញ្ចុះបញ្ចូលជាច្រើនពី ព្រះសារីបុត្ត និង Mollagana ។ ប៉ុន្តែព្រះអានន្ទបានរាយលក្ខខណ្ឌបីយ៉ាង៖
១. សម្លៀកបំពាក់របស់ព្រះពុទ្ធ មិនថាថ្មី ឬចាស់ទេ ព្រះអង្គមិនព្រមស្លៀក ។
២. ពេលដែលអ្នកគោរពនិមន្តព្រះពុទ្ធមកទទួលចង្ហាន់ ព្រះអង្គមិនទៅតាមឡើយ ។
៣. ពេលមិនទាន់ឃើញព្រះពុទ្ធមិនឃើញទេ ។ ក្រៅពីនេះ ព្រះអង្គសុខចិត្តបម្រើព្រះពុទ្ធ ។
ព្រះមហាមោគ្គល្លាន និង ព្រះសារីបុត្ត ទាក់ទងនឹងលក្ខខណ្ឌរបស់ ព្រះអានន្ទ ទៅព្រះពុទ្ធ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះពុទ្ធទ្រង់មិនខឹងទេ ជំនួសវិញដោយការសរសើរដោយរីករាយ ។
"ព្រះអានន្ទពិតជាភិក្ខុមានចរិតមែន ទ្រង់បានរាយលក្ខខណ្ឌបីយ៉ាង ដើម្បីចៀសវាងការរិះគន់ ទ្រង់មិនចង់ឱ្យអ្នកដ៏ទៃរិះគន់ថា ខ្លួនបម្រើព្រះពុទ្ធដោយសារសម្លៀកបំពាក់ និងអាហារល្អ ទ្រង់ចេះការពារនូវលក្ខខណ្ឌទាំងនេះ..."
ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រះអានន្ទបានក្លាយជាអ្នកបម្រើរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ គាត់មានអាយុតែម្ភៃជាងឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ។ ក្នុងរយៈពេលម្ភៃ ៧ ឆ្នាំដែលព្រះអង្គនៅជាមួយព្រះពុទ្ធ លោកបានប្រព្រឹត្តតាមការណែនាំរបស់ព្រះពុទ្ធ ហើយបានអមដំណើរព្រះពុទ្ធទៅផ្សព្វផ្សាយនៅកន្លែងផ្សេងៗ ។ ព្រះអង្គក៏ជាអ្នកសម្របសម្រួលរវាងព្រះពុទ្ធ និងភិក្ខុផងដែរ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ព្រះអានន្ទរក្សានូវកិរិយាគួរសម និងគួរគោរព ។ អ្នកកាន់សាសនាជាច្រើនបានជ្រកកោនក្នុងព្រះពុទ្ធដោយសារតែព្រះអង្គ ។
ទេវទត្ត
កែប្រែវិប្បដិសារីយ៉ាងធំនៅក្នុងជីវិតរបស់ព្រះអានន្ទគឺមានទេវទត្តជាបងប្រុសបង្កើតរបស់ព្រះអង្គ ។ ទេវទត្តបានចេញសាងផ្នួសក្នុងធម្មវិន័យរបស់ព្រះពុទ្ធដោយសារតែយុវជនដទៃទៀតបានចេញសាងផ្នួសប៉ុណ្ណោះ ពោលគឺមិនមែនគាត់ពិតជាចង់សាងផ្នួសដោយសុទ្ធចិត្តនោះទេ ។ ជាលទ្ធផល គាត់មិនបានប្រតិបត្តិធម៌យ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ទេ ប៉ុន្តែគាត់បែរជាដឹកនាំភិក្ខុដទៃទៀតឲ្យដើរផ្លូវខុស ហើយគាត់ក៏មានមហិច្ឆតាចង់បានឫទ្ធានុភាពដ៏មហស្ចារ្យហួសវិស័យមនុស្សផងដែរ ។ ទេវទត្តនិងប្អូនប្រុសរបស់គាត់គឺព្រះអានន្ទមានលក្ខណៈសម្បត្តិខុសគ្នាយ៉ាងខ្លាំង ។ ទេវទត្តជាមនុស្សមានមហិច្ឆតានិងមានចិត្តក្តៅក្រហាយជានិច្ច ។ សូម្បីព្រះពុទ្ធក៏បានស្នើសុំឲ្យទេវទត្តលាចាកសិក្ខាបទនិងរស់នៅជាពុទ្ធបរិស័ទក្នុងភាពជាមនុស្សសាមញ្ញវិញ ជាជាងរស់នៅក្នុងភាពជាបព្វជិតក្នុងចំណោមភិក្ខុសង្ឃដូច្នេះ ។ ប៉ុន្តែទេវទត្តបានបដិសេធយោបល់របស់ព្រះពុទ្ធ ។ ទេវទត្តចង់ឲ្យព្រះពុទ្ធបង្រៀនគាត់នូវវិធីប្រមូលឥទ្ធានុភាពខ្លាំងហួសវិស័យមនុស្ស ប៉ុន្តែព្រះពុទ្ធបានប្រាប់គាត់ឲ្យហ្វឹកហាត់អប់រំកាយនិងចិត្តឲ្យបរិសុទ្ធផូរផង ជាជាងចង់បានឫទ្ធានុភាពខ្លាំងក្លាដែលមិនមែនជាឥរិយាបថប្រកបដោយគុណធម៌នោះ ។ ក្រោយពេលព្រះពុទ្ធបដិសេធមិនបង្រៀនទេវទត្តនូវវិជ្ជាដែលគាត់ប្រាថ្នានោះ គាត់បានសុំព្រះអរហន្តដទៃទៀតដូចជាព្រះសារីបុត្ត និង ព្រះមោគ្គលាន ឲ្យជួយបង្រៀនគាត់ ។ ព្រះសារីបុត្ត និង ព្រះមោគ្គលានបានដឹងអំពីចរិតមិនល្អរបស់ទេវទត្ត ដូច្នេះហើយទើបព្រះអរហន្តទាំងពីរព្រះអង្គបដិសេធសំណើសុំរបស់ទេវទត្ត ។
ឥរិយាបទបះបោររបស់ទេវតាបានពង្រីកបន្តិចម្តងៗ ។ គាត់ថែមទាំងមានបំណងសម្លាប់ព្រះពុទ្ធ ដើម្បីបន្ធូរបន្ថយកំហឹង ហើយតាំងខ្លួនគាត់ជាអ្នកដឹកនាំ ។
ថ្ងៃមួយ ព្រះអានន្ទ និងព្រះពុទ្ធកំពុងដើរនៅជើងភ្នំមួយ ហើយបានឃើញទេវតាត ដែលគង់នៅលើកំពូលភ្នំ ។ គាត់មានអារម្មណ៍ថា វាជាឱកាសមួយដែលមិនអាចរំលងបាន ដោយមិនគិតពីការពិតដែលប្អូនប្រុសរបស់គាត់គឺ ព្រះអានន្ទ នៅទីនោះដែរ ។ ទេវតាររមៀលថ្មធំៗចុះពីច្រាំងថ្ម ។ ព្រះពុទ្ធមិនបានព្យាយាមគេចពីពួកគេទេ ប៉ុន្តែព្រះអានន្ទបានរត់ចេញ ។ ថ្មធ្លាក់ក្បែរព្រះពុទ្ធ មួយសន្ទុះក្រោយមក ព្រះអានន្ទក៏ត្រឡប់មករកព្រះពុទ្ធដោយភ័យ ហើយសួរថា “លោកម្ចាស់សុខសប្បាយទេ នេះជាទង្វើរបស់បងប្រុសខ្ញុំ ខ្ញុំខ្មាសគេណាស់ ស្ថានភាពរបស់អ្នកគ្រោះថ្នាក់ពេកហើយ” ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ឆ្លើយដោយស្ងប់ថា ម្នាលអានន្ទ ទោះដោយហឹង្សា ឬដោយឧបាទានក៏ដោយ ព្រះពុទ្ធមិនអាចធ្វើបាបបានឡើយ អ្នកមិនត្រូវខ្មាសគេទេ ព្រោះថាទេវតា អ្នកណាប្រព្រឹត្តិខុស ត្រូវទទួលខុសត្រូវ ស្ថានភាពរបស់ព្រះពុទ្ធមិនមានគ្រោះថ្នាក់ទេ ខ្ញុំគិតថា អ្នកជាអ្នកមានគ្រោះថ្នាក់ ។ សូមមើលពីរបៀបដែលអ្នកប្រព្រឹត្តឥឡូវនេះ ។
ការដាំដុះរបស់ព្រះអានន្ទ ពិតជាមិនអាចប្រៀបផ្ទឹមនឹងព្រះពុទ្ធបានឡើយ ។ គាត់បានគិតពីអាកប្បកិរិយាភ័យរបស់គាត់នៅពេលនេះ ហើយមានអារម្មណ៍សោកស្ដាយ ។
ក្រោយមកទេវតាតាបានចំណាយលើអំពើអាក្រក់របស់ខ្លួន ហើយបានសោយទិវង្គត ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាការមានបងប្រុសបែបនេះគឺជាការសោកស្ដាយដ៏ធំបំផុតរបស់ ព្រះអានន្ទ ក្នុងជីវិត ។
ព្រះនិព្វានចុងក្រោយរបស់ព្រះពុទ្ធ
កែប្រែព្រះអានន្ទជាអ្នកបម្រើរបស់ព្រះពុទ្ធអស់រយៈពេលម្ភៃ ៧ ឆ្នាំ ។ ព្រះអង្គជាអ្នករៀបចំដ៏ល្អម្នាក់ ។ មិនថាអ្នកណាមកដើម្បីចូលគាល់សម្មាសម្ពុទ្ធព្រះពុទ្ធទេ ព្រះអង្គអាចរៀបចំពេលវេលាសមស្រប ។ ជាពិសេស ភិក្ខុដែលមកពីទីជិតឆ្ងាយ ចូលចិត្តនិយាយជាមួយព្រះអានន្ទជាមុនសិន មុននឹងឃើញព្រះពុទ្ធ ព្រោះព្រះអានន្ទមានភាពកក់ក្តៅចំពោះពួកគេ ។ ពុទ្ធសាសនិកជនចូលចិត្តស្តាប់ធម៌ទេសនារបស់ព្រះអានន្ទ ហើយព្រះអានន្ទតែងតែប្រៀនប្រដៅឱ្យគោរពនូវព្រះរតនត្រ័យ ប្រតិបត្តិនូវសិក្ខាបទ ៥ ប្រការ ឧទ្ទិសដល់មាតាបិតា ប្រគេនចង្ហាន់ដល់ព្រះសង្ឃ ។ ម្នាលអានន្ទ ទោះបីមិនបានត្រាស់ដឹង ក៏ព្រះអង្គមានគុណធម៌យ៉ាងនេះដែរ ។ ទ្រង់បានអមព្រះពុទ្ធទៅទេសនានៅកន្លែងផ្សេងៗ ហើយមិនយូរប៉ុន្មានទ្រង់មានព្រះជន្ម ៥០ វស្សា ។
សែសិបប្រាំឆ្នាំបន្ទាប់ពីទ្រង់បានត្រាស់ដឹង ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានចូលបរិនិព្វាននៅចន្លោះដើមសលាពីរដើមនៅ កុសិនារា ។
ដូចជារស្មីនៃព្រះអាទិត្យរាត្រីដ៏ត្រចះត្រចង់ ព្រះពុទ្ធ មុនពេលទ្រង់ចូលបរិនិព្វាន ទ្រង់បានបញ្ចេញរស្មីមិនធម្មតា ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់គង់លើគ្រែដែលធ្វើដោយព្រះអានន្ទ ។ មិនយូរប៉ុន្មាន ភាពងងឹតក៏ធ្លាក់ចុះ ចៃដន្យដើមឈើសាលបានផ្ទុះឡើង ធ្វើឲ្យមានភ្លៀងធ្លាក់លើដងខ្លួនរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ ព្រះអានន្ទលុតជង្គង់ជិតគ្រែព្រះពុទ្ធ ហើយសួរដោយថ្នមៗថា "បពិត្រលោកម្ចាស់! តើយើងគួរមានអាកប្បកិរិយាបែបណាចំពោះស្ត្រីនាអនាគត? សូមណែនាំខ្ញុំម្តងទៀត!”
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា ម្នាលអានន្ទ ដើម្បីបានត្រាស់ដឹង បុគ្គលមិនគួរគិតដល់ស្ត្រីឡើយ ជាពិសេសអ្នកទាំងឡាយ ទោះបីអ្នកមានអាយុច្រើនយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏មិនត្រូវមើលស្ត្រីដែរ បើមិនប្រមាទ ចូរប្រព្រឹត្តចំពោះស្ត្រីចាស់ជាមាតា ។ ស្ត្រីវ័យចំណាស់ជាបងស្រីរបស់អ្នក ហើយស្ត្រីវ័យក្មេងដូចជាប្អូនស្រីរបស់អ្នកដែរ ។ អានន្ទ អ្នកត្រូវចាំពាក្យរបស់ខ្ញុំ!» ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បានពន្យល់ដល់ព្រះអានន្ទអំពីបញ្ហាផ្សេងៗ ដូចជាការកសាងវត្ត ។ ដោយគិតថានេះជាពាក្យចុងក្រោយរបស់ព្រះពុទ្ធ ព្រះអានន្ទដែលមានចិត្តទន់ជ្រាយក៏ចាប់ផ្តើមយំ ជាពិសេសនៅពេលដែលគាត់គិតពីចិត្តដែលមិនបានបំភ្លឺ ។ ពេលព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វាន តើនរណាអាចពឹងពាក់បានការត្រាស់ដឹង? គាត់កាន់តែគិតកាន់តែសោកសៅគាត់យំ ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់នឹងព្រះអង្គម្តងទៀតថា ម្នាលអានន្ទ កុំសោកស្ដាយ កុំចេះតែប្រាប់អ្នកថា ពិភពលោកមិនឋិតថេរ កាលមានជីវិត ក៏មានសេចក្តីស្លាប់ អ្នកបម្រើខ្ញុំយូរណាស់មកហើយ ឧស្សាហ៍ព្យាយាម និងអត់ធន់ ។ នឹងប្រើកុសលទាំងនេះដើម្បីតបស្នងដល់អ្នក ចូរប្រតិបត្តិឲ្យបាននូវសេចក្តីខ្នះខ្នែង ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន អ្នកនឹងចាកចេញពីចំណងនៃទុក្ខដើម្បីបានត្រាស់ដឹង!» ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ម្នាលអានន្ទ ជាអ្នកបម្រើខ្ញុំដោយស្មោះត្រង់អស់ជាច្រើនឆ្នាំ ព្រះអង្គស្លូតបូត ចិត្តល្អ ការចងចាំល្អ បុណ្យកុសលនឹងនាំមកនូវភាពភ្លឺស្វាងក្នុងលោក ។
នៅពេលនោះ ព្រះចន្ទបានភ្លឺយ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់នៅសាលព្រឹក្ស។ ចិត្តដ៏ស្ងប់ស្ងាត់របស់ព្រះពុទ្ធបានភ្លឺដល់មនុស្សទាំងអស់ក្នុងព្រៃ ។ នោះជាឈុតឆាកដ៏គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ។ គ្រប់គ្នា រួមទាំងអ្នកប្រាជ្ញដែលបានត្រាស់ដឹងផងនោះ យំ ។ ព្រះអានន្ទសោកស្តាយជាពិសេស ហើយយំដោយទឹកភ្នែក ។
ទោះបីជាយ៉ាងណា ការយំមិនអាចជួយអ្វីបានទេ សំខាន់បំផុតគឺត្រូវសួរព្រះពុទ្ធថាធ្វើដូចម្តេចដើម្បីរក្សាព្រះធម៌ជារៀងរហូត ។ ពួកគេពិភាក្សាគ្នាហើយជ្រើសរើសព្រះអានន្ទជាតំណាងដើម្បីសួរព្រះពុទ្ធថា៖
“ទី ១ ពេលព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វាន តើនរណាជាចៅហ្វាយ? ទី២ ពេលព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វាន តើយើងត្រូវរស់នៅដោយរបៀបណា? តើយើងផ្សព្វផ្សាយសេចក្ដីបង្រៀនឬទេ?»
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់មានព្រះបន្ទូលតបថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នករាល់គ្នាត្រូវចាំកាន់សិក្ខាបទជាម្ចាស់ ហើយយកធម៌ (សច្ចៈ) ជាទីពឹង ធ្វើយ៉ាងនេះឯងនឹងបាននូវធម៌ជានិរន្តរ៍ ។
ក្រោយពីបានឮព្រះពុទ្ធសូត្រហើយ គ្រប់គ្នាមានអារម្មណ៍រំជួលចិត្ត ។ ទីបំផុតព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វានដោយស្ងប់ស្ងាត់ ។
ដំណឹងដែលព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វានបានសាយភាយ ហើយមនុស្សជាច្រើនមកពីគ្រប់ទិសទីប្រញាប់ប្រញាល់ទៅជួបព្រះអង្គ ។ ព្រះអានន្ទយល់ឃើញថា មុនពេលព្រះពុទ្ធសោយទិវង្គត មានស្ត្រីតិចតួចណាស់ ដែលមានឱកាសថ្វាយបង្គំព្រះពុទ្ធ ដូច្នេះហើយ ព្រះអង្គឱ្យភិក្ខុនី និងឧបាសកជាស្ត្រីគោរពបូជាជាមុនសិន ។ ពីទីនេះយើងអាចមើលឃើញថាគាត់តែងតែអាណិតអាសូរស្ត្រី ។
បន្ទាប់ពីព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វានហើយ ព្រះអានន្ទបានសម្រាកបីថ្ងៃ ។ បន្ទាប់មក ព្រះអង្គក៏ប្រញាប់ប្រញាល់ទៅកាន់រាជា ព្រោះតែធ្វើសង្គាយនាទី១ ជាកន្លែងដែលពួកសិស្សរបស់ព្រះពុទ្ធនឹងចងក្រងព្រះសូត្រ ដោយមានធម្មទេសនារបស់ព្រះពុទ្ធ និងសិក្ខាបទសម្រាប់អ្នកជឿ ។ ថ្វីត្បិតតែព្រះអានន្ទមិនបានត្រាស់ដឹងក៏ដោយ ក៏ទ្រង់ជាសាវ័កដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមរបស់ព្រះពុទ្ធទ្រង់យល់ថា ទ្រង់មានទំនួលខុសត្រូវក្នុងការជួយ ។
សង្គាយនាលើកទីមួយ
កែប្រែកាលព្រះអានន្ទបាននិមន្តទៅដល់ក្រុងរាជគ្រឹះ នោះជាថ្ងៃនៃធ្វើសង្គាយនា ។ ជាអ្នកដឹកនាំ មហាកស្សបបានជ្រើសរើសភិក្ខុចំនួន ៥០០ រូបមកចូលរួម ។ សុទ្ធតែជាព្រះអរហន្តដែលបានត្រាស់ដឹង ។ ម្នាលអានន្ទ មិនបានត្រាស់ដឹង ព្រះអង្គមិនត្រូវបានជ្រើសរើសទេ ។
តាមពិត មហាកស្សបបានទទួលស្គាល់នូវចំណុចខ្លាំងរបស់ព្រះអានន្ទ ជាពិសេសការចងចាំរបស់គាត់អំពីសុន្ទរកថាដែលព្រះពុទ្ធបានប្រទានមក ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ក្នុងរឿងសំខាន់បែបនេះ ព្រះមហាកស្សបខ្លាចថា ការឱ្យព្រះអានន្ទដែលមិនបានត្រាស់ដឹងចូលរួម អាចជាកំហុស ។ យ៉ាងណាមិញ មនុស្សម្នាស្រឡាញ់ព្រះអានន្ទ ហើយបានបោះឆ្នោតជាឯកច្ឆ័ន្ទព្រះអង្គ ប៉ុន្តែព្រះមហាកស្សបបានជំទាស់ ។
នោះជាទុក្ខធំចំពោះព្រះអានន្ទ ប៉ុន្តែព្រះអង្គមិនបានរារាំងឡើយ ។ ពេលយប់ ព្រះអង្គបានប្រតិបត្តិយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន សញ្ជឹងគិតយ៉ាងជ្រៅជ្រះ លះបង់អ្វីៗទាំងអស់ ហើយនៅពាក់កណ្តាលអធ្រាត្រ ព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងជាយថាហេតុ ។ នៅថ្ងៃបន្ទាប់ មុនពេលទ្វារបើក គាត់បានចូលទៅក្នុងសាលនោះហើយ ។
ម្នាលអានន្ទ គ្រានោះ ភ្លឺស្វាង មានមន្តស្នេហ៍ ដូចផ្កាលីលី ក្រោមពន្លឺថ្ងៃដ៏ភ្លឺស្វាង ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុសម្លឹងមើលព្រះអង្គដោយងឿងឆ្ងល់ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ស្វាគមន៍ព្រះអានន្ទ ។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាកស្សប ព្រះអានន្ទត្រូវភិក្ខុទាំងឡាយលើកឡើងលើកៅអីសិង្ហ ហើយចាប់ផ្ដើមសូត្រពីសតិ ។ ភិក្ខុបានទទួលការណែនាំពីព្រះពុទ្ធសាជាថ្មីម្តងទៀត ដែលពួកគេដឹងគុណយ៉ាងខ្លាំង ។
គម្ពីរដំបូងដូចជា អក្ខរាវិរុទ្ធទាំង៤ និងធម៌ទេសនាជាដើម ត្រូវបានអានន្ទសូត្រក្នុងធ្វើសង្គាយនាទី១ ។
បន្ទាប់ពីព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វាន ព្រះមហាកស្សបបានឡើងសោយរាជ្យបន្ត ។ ម្ភៃឆ្នាំក្រោយមក ព្រះមហាកស្សបមានអាយុជាង ១០០ ឆ្នាំ ។ ទ្រង់យាងទៅភ្នំជើងគោ ដើម្បីចូលនិព្វាន ។ មុននឹងចេញទៅ ព្រះអង្គបានប្រគល់អ្វីៗទាំងអស់ទៅព្រះអានន្ទ ។ គ្រានោះ ព្រះអានន្ទមានអាយុ ៨០ វស្សាហើយ ។
ព្រះនិព្វានរបស់ព្រះអានន្ទ
កែប្រែព្រះអានន្ទបានទទួលខុសត្រូវក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនាដល់សាវ័ករបស់ព្រះអង្គ ដែលព្រះអង្គបានបង្ហាត់បង្រៀន ។ បន្ទាប់មកគាត់បានដើរឆ្ពោះទៅទន្លេគង្គានៅភាគខាងជើង ។ នៅពេលនេះព្រះបាទ អជាតសត្តុ នៃនគរ មគធៈ បានប្រកាសសង្រ្គាមជាមួយ នគរវេសាលី ។ ព្រះអានន្ទយល់ឃើញថា ខ្លួនមិនសមគួរទេ ក្នុងការចូលបរិនិព្វាន ក្នុងប្រទេសណាមួយ ព្រោះមិនអាចមានសារីរិកធាតុដែលនៅសេសសល់បាន ទើបទ្រង់សម្រេចចិត្តចូលបរិនិព្វាន ក្នុងព្រំប្រទល់នៃប្រទេសទាំងពីរ ដែលជាកណ្តាលទន្លេគង្គា ។
លុះព្រះអម្ចាស់ត្រាស់ដឹងព្រះនិព្វានរបស់ព្រះអានន្ទហើយ ទ្រង់ក៏នាំមនុស្សមួយចំនួនយ៉ាងប្រញាប់ប្រញាល់ទៅទន្លេ គង្គា ។ លុះដល់មាត់ច្រាំង ព្រះអានន្ទបានចែវទូកទៅកណ្តាលទន្លេ ។ ព្រះបាទអចេត្យសត្យលុតជង្គង់ចុះភ្លាម ស្រែកខ្លាំងៗថា "បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន សូមព្រះអង្គមានព្រះហឫទ័យមេត្តាករុណាដ៏ថ្លៃថ្លា សូមព្រះតេជព្រះគុណ ដែលប្រោសឱ្យយើងនូវសេចក្តីសុខ ជាទីគោរពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត នៃភពទាំងបី!" សូមត្រលប់មកវិញមក!"
នៅមាត់ច្រាំងវិញ ប្រជាជនក្រុងវេសាលីបានស្រែកពាក្យស្រដៀងគ្នា ។ ម្នាលអានន្ទ អង្គុយក្នុងទូកនោះ ស្រែកឡើងថា ម្នាលអានន្ទ តថាគតពិចារណាឃើញនូវសេចក្តីស្អប់ខ្ពើមរវាងប្រទេសអ្នកទាំងពីរ ដូច្នេះហើយ ទើបខ្ញុំមកទីនេះ កណ្តាលទន្លេគង្គា ដើម្បីចូលបរិនិព្វាន ដើម្បីឲ្យប្រទេសទាំងពីរបានពាក់កណ្តាលនៃខ្លួន!
លុះនិយាយហើយ ព្រះអានន្ទ បានចូលបរិនិព្វាន ទី៤ ចូលបរិនិព្វាន ដោយចែកព្រះកាយបរិសុទ្ធ ជាពីរចំណែក សម្រាប់ប្រទេសទាំងពីរ ថ្វាយបង្គំ ។ ដោយសារព្រះអានន្ទ ព្រះមហាមោគ្គល្លាន និងវេសាលី បានឈប់ប្រយុទ្ធគ្នា ហើយប្រទេសទាំងពីរបានធ្វើឲ្យមានការខ្វែងគំនិតគ្នា ដោយបានសង្គ្រោះជីវិតមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ ។
ព្រះពុទ្ធ និងសាវ័ករបស់ព្រះអង្គ អានន្ទ - បុរសដែលគ្រប់គ្នាចូលចិត្ត
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធតែងតែអមដំណើរដោយអ្នកបម្រើដែលការងារគឺ រត់សារជូនព្រះអង្គ រៀបចំកន្លែងអង្គុយ និងចូលរួមបំពេញតម្រូវការផ្ទាល់ខ្លួន ។ អស់រយៈពេលម្ភៃឆ្នាំដំបូងនៃការបម្រើរបស់គាត់ គាត់មានអ្នកបម្រើជាច្រើនដូចជា Nagasamala, Upavana, Nagita, នាយចុន្ទ, Radha និងផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែគ្មាននរណាម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកគេបង្ហាញថាសមរម្យនោះទេ ។ ថ្ងៃមួយ ទ្រង់ត្រាស់ថា ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ទ្រង់ត្រាស់ហៅភិក្ខុទាំងពួងមកថាៈ បពិត្រព្រះគោតមដ៏ចំរើន ឥឡូវនេះ ព្រះអង្គមានអាយុហើយ ប្រាថ្នាចង់បានបុគ្គលជាអចិន្ត្រៃយ៍ ត្រូវគោរពតាមបំណងប្រាថ្នារបស់អ្នករាល់គ្នា ។ ចូលចិត្តធ្វើជាអ្នកបម្រើរបស់ខ្ញុំ? ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគតថ្វាយនូវកិច្ចរបស់ខ្លួន លើកលែងតែព្រះអានន្ទ ដែលអង្គុយខាងក្រោយដោយស្ងៀមស្ងាត់ ។ ក្រោយមកពេលសួរថា ហេតុអ្វីបានជាលោកមិនស្ម័គ្រចិត្ត លោកបានឆ្លើយថា ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធដឹងច្បាស់ជាងគេជ្រើសរើសនរណា ។ នៅពេលដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា ទ្រង់ចង់ឱ្យព្រះអានន្ទធ្វើជាអ្នកបម្រើផ្ទាល់របស់ទ្រង់ ព្រះអានន្ទបាននិយាយថា ទ្រង់នឹងទទួលតំណែងនេះ ប៉ុន្តែមានតែលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ ។ លក្ខខណ្ឌ ៤ យ៉ាង ទី១ គឺ ព្រះពុទ្ធមិនត្រូវប្រគេនអាហារណាដែលព្រះអង្គបានទទួល ឬ អាវផាយណាមួយឡើយ មិនត្រូវឱ្យព្រះអង្គមានកន្លែងស្នាក់នៅពិសេសណាមួយឡើយ ហើយព្រះអង្គមិនត្រូវទៅជាមួយព្រះពុទ្ធ នៅពេលទទួលការនិមន្ត ។ ដល់ផ្ទះប្រជាជន ។ ព្រះអានន្ទបានទទូចចំពោះលក្ខខណ្ឌទាំងបួននេះ ព្រោះព្រះអង្គមិនចង់ឲ្យមនុស្សគិតថាខ្លួនបម្រើព្រះពុទ្ធដោយចង់បានទ្រព្យសម្បត្តិ ។ លក្ខខណ្ឌ៤យ៉ាងចុងក្រោយគឺទាក់ទងនឹងបំណងប្រាថ្នារបស់ព្រះអានន្ទដែលចង់ជួយក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព្រះធម៌ ។ លក្ខខណ្ឌទាំងនោះគឺថា បើគេនិមន្តទៅបិណ្ឌបាតក៏អាចផ្ទេរការអញ្ជើញទៅកាន់ព្រះពុទ្ធបានដែរ ។ ថាប្រសិនបើមនុស្សមកពីតំបន់ឆ្ងាយដើម្បីមើលព្រះពុទ្ធទ្រង់នឹងមានឯកសិទ្ធិណែនាំពួកគេ ។ ប្រសិនបើព្រះអង្គមានសេចក្តីសង្ស័យអំពីព្រះធម៌ ព្រះអង្គគួរតែអាចនិយាយជាមួយព្រះពុទ្ធអំពីរឿងទាំងនោះបានគ្រប់ពេលវេលា ហើយប្រសិនបើព្រះពុទ្ធទ្រង់សំដែងព្រះធម្មទេសនាក្នុងកាលដែលព្រះអង្គអវត្តមាន ព្រះអង្គនឹងនិយាយឡើងវិញនៅពេលក្រោយ ។ ព្រះពុទ្ធញញឹមទទួលយកលក្ខខណ្ឌទាំងនេះ ហើយដូច្នេះបានចាប់ផ្តើមទំនាក់ទំនងរវាងបុរសទាំងពីរដែលនឹងមានរយៈពេលម្ភៃប្រាំឆ្នាំខាងមុខ ។
ព្រះអានន្ទប្រសូតនៅក្រុងកបិលវ័ធ ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់ជាបុត្ររបស់ព្រះអមិថុន្តា ត្រូវជាប្អូនបង្កើតរបស់ព្រះពុទ្ធ ព្រះនាម ព្រះបាទសុទ្ធោទនៈ ។ វាគឺជាអំឡុងពេលដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់យាងត្រឡប់ទៅកាន់ក្រុងកបិលវត្ថា វិញ បន្ទាប់ពីការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះអង្គ ព្រះអានន្ទ រួមជាមួយព្រះអនុជរបស់ព្រះអង្គ និងព្រះនាងទេវតា ដែលជាបងប្អូនជីដូនមួយរបស់ព្រះអង្គ បានចូលបួសជាព្រះសង្ឃ ។ គាត់បានបង្ហាញថាគាត់ជាសិស្សដែលមានឆន្ទៈ និងឧស្សាហ៍ព្យាយាម ហើយក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ គាត់បានក្លាយជាអ្នកឈ្នះរង្វាន់ ។ ជីវិតរបស់ព្រះសង្ឃបានផ្តល់ឱ្យអានន្ទនូវសុភមង្គលដ៏អស្ចារ្យនិងធម្មជាតិស្ងប់ស្ងាត់របស់គាត់មានន័យថាគាត់ត្រូវបានកត់សម្គាល់តិចតួចដោយអ្នកដទៃរហូតដល់គាត់ត្រូវបានជ្រើសរើសឱ្យធ្វើជាអ្នកថែរក្សាផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ព្រះពុទ្ធ ។ ខណៈពេលដែលមនុស្សមួយចំនួនអភិវឌ្ឍគុណសម្បត្ដិដែលនាំទៅដល់ការត្រាស់ដឹងតាមរយៈការធ្វើសមាធិឬការសិក្សាព្រះអានន្ទបានធ្វើវាតាមរយៈសេចក្ដីស្រឡាញ់និងការយកចិត្តទុកដាក់ដែលគាត់មានចំពោះអ្នកដទៃ ។ មុនពេលព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វានចុងក្រោយ ព្រះអានន្ទចាប់ផ្តើមយំដោយពោលទៅកាន់ខ្លួនឯងថា “បពិត្រព្រះគោតមដ៏ចំរើន ខ្ញុំនៅតែជាអ្នករៀន នៅតែត្រូវធ្វើច្រើន លោកគ្រូក៏សោយទិវង្គតទៅ ព្រះអង្គដែលមានចិត្តមេត្តាចំពោះខ្ញុំ” ។ ព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ហៅព្រះអានន្ទមកក្នុងវត្ត ហើយបានធានាដល់ព្រះអង្គថា ព្រះអង្គបានចម្រើនស្មារតីដល់កម្រិតខ្ពស់បំផុត តាមរយៈសេចក្តីមិនអាត្មានិយម និងសេចក្តីស្រឡាញ់ ហើយថាប្រសិនបើព្រះអង្គប្រឹងប្រែងបន្តិចទៀតព្រះអង្គនឹងបានត្រាស់ដឹង ។
ម្នាលអានន្ទ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កុំយំសោក បពិត្រព្រះគោតមដ៏ចំរើន តថាគតមិនបានប្រាប់ហើយថា របស់ទាំងឡាយដែលគួរជាទីគាប់ចិត្ត ក៏ប្រែប្រួល អាស្រ័យដោយសេចក្តីជ្រះថ្លា និងមិនទៀង ដូច្នេះ ធ្វើដូចម្តេច ទើបមិនរលត់ទៅ? ម្នាលអានន្ទ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន សេចក្តីសប្បុរស ដោយកាយ វាចា និងចិត្ត ប្រកបដោយធម៌ ប្រកបដោយសេចក្តីជ្រះថ្លា អស់ពីចិត្ត ប្រកបដោយសេចក្តីជ្រះថ្លា ប្រកបដោយសេចក្តីជ្រះថ្លា ម្នាលអានន្ទ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន សូមព្រះអង្គធ្វើនូវកុសលច្រើនហើយ សូមព្រះអង្គប្រោសឲ្យបាននូវសេចក្តីសៅហ្មង ។
ការមិនគិតតែពីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ព្រះអានន្ទ បង្ហាញដោយវិធីបីយ៉ាង គឺតាមរយៈការបម្រើដល់ព្រះពុទ្ធ តាមរយៈសេចក្តីសប្បុរសដ៏មិនចេះនឿយហត់របស់ព្រះអង្គចំពោះសិស្សានុសិស្ស ទាំងអ្នកបួស ទាំងអ្នកបួស និងចំពោះកូនចៅជំនាន់ក្រោយ តាមរយៈតួនាទីដ៏សំខាន់ដែលព្រះអង្គមានក្នុងការថែរក្សា និងបញ្ជូនបន្ត ។ ព្រះធម៌ ។
ក្នុងនាមព្រះអានន្ទដែលជាបុគ្គលរបស់ព្រះពុទ្ធបានខិតខំរំដោះព្រះពុទ្ធពីសកម្មភាពរបស់មនុស្សលោកឱ្យបានច្រើនតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ដើម្បីទ្រង់អាចផ្តោតការបង្រៀនព្រះធម៌ និងជួយមនុស្សបាន ។ ដល់ទីបញ្ចប់ ទ្រង់លាង និង ប្រោសអាវ របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ រៀបចំកន្លែងរស់នៅ លាងជើង ម៉ាស្សាខ្នង ហើយពេលកំពុងសមាធិ ឬនិយាយ ឈរនៅខាងក្រោយ រក្សាកង្ហារត្រជាក់ ។ ព្រះអង្គបានដេកនៅជិតព្រះពុទ្ធដើម្បីនៅនឹងដៃជានិច្ច ហើយអមដំណើរព្រះអង្គពេលដែលព្រះអង្គទ្រង់គង់នៅជុំវិញវត្ត ។ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់ហៅព្រះសង្ឃដែលព្រះពុទ្ធប្រាថ្នាចង់ឃើញ និងឃាត់មនុស្សចេញ នៅពេលដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់សព្វព្រះហឫទ័យ សម្រាក ឬនៅម្នាក់ឯង ។ ក្នុងតួនាទីជាអ្នកបម្រើ លេខា ដើរទៅណាមកណារវាងគ្នានិងគ្នានោះ ព្រះអានន្ទតែងតែអត់ធ្មត់ មិនចេះនឿយហត់ និងមិនរអាក់រអួល ជាធម្មតាគិតទុកជាមុននូវសេចក្តីត្រូវការរបស់ព្រះពុទ្ធ ។
ទោះបីកិច្ចការសំខាន់របស់ព្រះអានន្ទ គឺថែរក្សាសេចក្តីត្រូវការរបស់ព្រះពុទ្ធក៏ដោយ ក៏ព្រះអង្គតែងតែមានពេលសម្រាប់បម្រើអ្នកដទៃផងដែរ ។ គាត់តែងតែនិយាយស្តីអំពីព្រះធម៌ ហើយពិតជាគ្រូដ៏ប៉ិនប្រសប់បែបនេះ គឺជាគាត់ដែលពេលខ្លះព្រះពុទ្ធនឹងសុំឱ្យគាត់និយាយជំនួសគាត់ ឬបញ្ចប់សុន្ទរកថាដែលគាត់បានចាប់ផ្តើម ។ សម្រាកពេលរសៀល ព្រះអានន្ទ ឆ្លៀតពេលទំនេរ ដើម្បីទៅសួរសុខទុក្ខអ្នកជម្ងឺ ជជែកគ្នា លើកទឹកចិត្ត ឬរកថ្នាំឱ្យពួកគេ ។ ពេលឮថាគ្រួសារក្រីក្រលំបាករកកូនប្រុសពីរនាក់ ។ ដោយដឹងថាក្មេងប្រុសទាំងនោះប្រឈមមុខនឹងអនាគតដ៏ក្រៀមក្រំ និងមានអារម្មណ៍ថាត្រូវធ្វើអ្វីមួយដើម្បីជួយពួកគេ អានន្ទបានទទួលការអនុញ្ញាតពីព្រះពុទ្ធឱ្យតែងតាំងពួកគេ ដូច្នេះផ្តល់ឱកាសដល់ពួកគេក្នុងជីវិត ។
ជីវិតក្នុងសង្ខារមិនងាយស្រួលសម្រាប់ភិក្ខុនី ។ ព្រះសង្ឃភាគច្រើននៅឆ្ងាយពីពួកគេមិនចង់មានការល្បួង ។ អ្នកខ្លះថែមទាំងរើសអើងទៀតផង ។ ម៉្យាងវិញទៀត អានន្ទ តែងតែត្រៀមខ្លួនជាស្រេចដើម្បីជួយពួកគេ ។ គឺគាត់ជាអ្នកលើកទឹកចិត្តព្រះពុទ្ធឱ្យបួសជាដូនជីដំបូង គាត់តែងតែប្រុងប្រៀបប្រៀនប្រដៅព្រះធម៌ដល់ដូនជី និងឧបាសក និងលើកទឹកចិត្តពួកគេក្នុងការបដិបត្តិ ហើយជារឿយៗពួកគេតែងតែស្វែងរកព្រះអង្គ ព្រោះតែអាណិតដល់ពួកគេ ។
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់មានបន្ទូលថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ម្នាលអានន្ទ ជាបុគ្គលដែលធ្លាប់បានស្តាប់ធម៌ច្រើន មានសតិល្អ ជាអ្នកចេះដឹង លំដាប់លំដោយនៃអ្វីដែលខ្លួនចងចាំ ហើយជាអ្នកមានថាមពល ។ ព្រះពុទ្ធមិនអាចសរសេរបានទេ ទោះបីការសរសេរត្រូវបានគេដឹងនៅពេលនោះក៏ដោយ ក៏វាត្រូវបានគេប្រើតិចតួចដែរ ។ ទាំងក្នុងជីវិត និងអស់ជាច្រើនសតវត្សបន្ទាប់ពីបរិនិព្វានចុងក្រោយ សម្ដីរបស់គាត់បានតាំងចិត្តក្នុងការចងចាំ ហើយបញ្ជូនពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត ។ ការចងចាំមានការរីកចម្រើនខ្លាំងរបស់ព្រះអានន្ទ បូកនឹងការដែលព្រះអង្គគង់នៅខាងព្រះពុទ្ធជាប់ជានិច្ច មានន័យថា ព្រះអង្គមានទំនួលខុសត្រូវខ្ពស់លើការរក្សា និងបញ្ជូនព្រះពុទ្ធដីកា ។ ដោយហេតុនេះ មិនមែនមានន័យថា ព្រះអានន្ទ ចងចាំព្រះពុទ្ធដីកា របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទេ នេះនឹងមិនអាចទៅរួច ឬចាំបាច់ឡើយ ព្រោះថា ការយល់ព្រះធម៌ មិនមែនអាស្រ័យទៅលើការរៀបចំពាក្យ និងប្រយោគទេ គឺអាស្រ័យទៅលើការយល់អត្ថន័យនៃពាក្យ ។ ផ្ទុយទៅវិញ ព្រះអានន្ទបានចងចាំនូវខ្លឹមសារនៃអ្វីដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់មានបន្ទូល ដែលទ្រង់បានមានបន្ទូល ជាពិសេសឃ្លាសំខាន់ ឬលេចធ្លោ ប្រដូច ឬប្រស្នាដែលប្រើ និងជាលំដាប់ដែលគំនិតទាំងអស់ត្រូវបានបង្ហាញ ។ ព្រះអានន្ទនឹងនិយាយឡើងវិញនូវអ្វីដែលខ្លួនបានឮ និងចងចាំដល់អ្នកដទៃ ហើយបន្តិចម្ដងៗការបង្រៀនផ្ទាល់មាត់ដ៏ធំមួយបានបង្កើតឡើង ។ មានន័យថា មនុស្សដែលនៅឆ្ងាយពីវត្តមានរបស់ព្រះពុទ្ធអាចស្តាប់ការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះអង្គដោយមិនចាំបាច់មានសៀវភៅ ឬការចាំបាច់ក្នុងការធ្វើដំណើរផ្លូវឆ្ងាយ ។
បន្ទាប់ពីព្រះពុទ្ធបរិនិព្វានជាចុងក្រោយ ព្រះសង្ឃ ៥០០ អង្គបានត្រាស់ដឹងនៅ ក្រុងរាជគ្រឹះ ក្នុងគោលបំណងប្រមូលនូវរាល់ការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ យកមកចងក្រងទុកក្នុងការចងចាំ ដើម្បីទុកចែកជូនកូនចៅជំនាន់ក្រោយ ។ ម្នាលអានន្ទ ព្រោះព្រះអង្គស្គាល់ធម៌ច្រើន ទើបព្រះអានន្ទមានព្រះភាគ ប៉ុន្តែព្រះអង្គមិនទាន់បានត្រាស់ដឹងនៅឡើយ ។ ឥឡូវនេះ គាត់លែងត្រូវការមើលតាមសេចក្តីត្រូវការរបស់ព្រះពុទ្ធទៀតហើយ គាត់មានពេលច្រើនដើម្បីធ្វើសមាធិ ដូច្នេះហើយគាត់ចាប់ផ្តើមបដិបត្តិធម៌ដោយការឧស្សាហ៍ព្យាយាមពិសេស ដោយសង្ឃឹមថាគាត់អាចបានត្រាស់ដឹងមុនពេលធ្វើសង្គាយនាចាប់ផ្តើម ។ ពេលវេលាសម្រាប់ការចាប់ផ្ដើមធ្វើសង្គាយនាកាន់តែខិតចូលមកដល់ គាត់បានបដិបត្តិធម៌កាន់តែខ្លាំង ។ នៅពេលល្ងាចនៅមុខធ្វើសង្គាយនា គាត់បានអង្គុយសមាធិដោយជឿជាក់ថាគាត់នឹងមិនអាចបានត្រាស់ដឹងនៅព្រឹកបន្ទាប់ ។ ដូច្នេះហើយ គាត់បានបោះបង់ចោល ហើយសម្រេចចិត្តដេកលក់ ។ ពេលក្បាលប៉ះនឹងខ្នើយ គាត់បានត្រាស់ដឹង ។ ព្រះអានន្ទត្រូវបានស្វាគមន៍យ៉ាងកក់ក្តៅក្នុងធ្វើសង្គាយនានៅថ្ងៃបន្ទាប់ ហើយក្នុងប៉ុន្មានខែបន្ទាប់ ព្រះអង្គបានសូត្រធម្មទេសនារាប់ពាន់ដែលព្រះអង្គបានស្តាប់ ហើយចាប់ផ្តើមសូត្រម្តងៗដោយពាក្យថា 'ខ្ញុំបានឮដូច្នេះ' (Evam me sutam) ។ ដោយសារតែការចូលរួមចំណែកយ៉ាងច្រើនក្នុងការរក្សាព្រះធម៌ ព្រះអានន្ទជួនកាលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាអ្នករក្សាព្រះធម៌ ។ ដោយសារគុណសម្បត្តិនៃចិត្តសប្បុរស ការអត់ធ្មត់ និងការជួយជ្រោមជ្រែងរបស់ព្រះអង្គ ព្រះអានន្ទ ជាមនុស្សកម្រមួយរូបដែលហាក់ដូចជាអាចចុះសម្រុងជាមួយមនុស្សគ្រប់គ្នា និងដែលគ្រប់គ្នាចូលចិត្ត ។ មុនពេលបរិនិព្វានចុងក្រោយ ព្រះពុទ្ធបានសរសើរព្រះអានន្ទក្នុងក្រុមព្រះសង្ឃ ដោយអរព្រះគុណព្រះអង្គចំពោះមិត្តភាព និងការបម្រើដ៏ស្មោះស្ម័គ្រជាច្រើនឆ្នាំរបស់ព្រះអង្គ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលដែលបានត្រាស់ដឹងច្បាស់ក្នុងអតីតព្រះពុទ្ធមានព្រះភាគ ដូចព្រះអានន្ទ ដូចនឹងអ្នកទាំងឡាយនឹងបានត្រាស់ដឹងនូវព្រះពុទ្ធក្នុងអនាគតកាល អានន្ទ ជាអ្នកឈ្លាសវៃ ទ្រង់ត្រាស់ដឹងថា កាលណាជាវេលាសមគួរដល់ភិក្ខុ ភិក្ខុនី ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ឧបាសក ឧបាសិកា ឧបាសក ឧបាសិកា អ្នកដឹកនាំនិកាយដទៃ ឬសិស្ស មកគាល់តថាគត ម្នាលអានន្ទ ម្នាលអានន្ទ ប្រកបដោយធម៌ ៤ យ៉ាង អស្ចារ្យ ៤ យ៉ាង តើដូចម្តេច ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើភិក្ខុមួយក្រុមមកគាល់ព្រះអានន្ទ ក៏មានសេចក្តីត្រេកអរនឹងភ្នែក របស់គាត់ ហើយពេលដែលគាត់បង្រៀនធម៌ដល់គេក៏ពេញចិត្ត ហើយពេលដែលគាត់បញ្ចប់ក៏ខកចិត្តដែរ ។ ដូនជី ឧបាសក និងឧបាសកក៏ដូចគ្នាដែរ» ។
មិនដឹងព្រះអានន្ទសោយទីវង្គត់នៅពេលណា ឬនៅទីណាទេ ប៉ុន្តែតាមទំនៀមទម្លាប់ ទ្រង់គង់នៅរហូតដល់ចាស់ទុំ ។ នៅពេលដែល Fa Hien ដែលជាអ្នកធម្មយាត្រាចិនដ៏ល្បីល្បាញបានទៅលេងប្រទេសឥណ្ឌាក្នុងសតវត្សទី ៥ នៃគ្រិស្តសករាជ គាត់បានរាយការណ៍ថាបានឃើញចេតិយដែលមានផេះរបស់ព្រះអានន្ទហើយជាពិសេសដូនជីមានការគោរពយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការចងចាំរបស់គាត់ ។
ឯកសារយោង
កែប្រែព្រះត្រៃបិដក > វិនយបិដក > ចូឡវគ្គ > បញ្ចសតិកក្ខន្ធកៈ > ពោលអំពីសិក្ខាបទតូចនិងតូចដោយលំដាប់ (សៀវភៅភាគ ១១ ទំព័រទី ៣៦៩)
ព្រះត្រៃបិដក > សុត្តន្តបិដក > អង្គុត្តរនិកាយ > បញ្ចកនិបាត > តតិយបណ្ណាសក > ផាសុវិហារវគ្គ > អានន្ទសូត្រ ទី ៦ (សៀវភៅភាគ ៤៥ ទំព័រទី ១១)