វៀងច័ន្ទន៍

វៀងច័ន្ទគឺជារដ្ឋធានីនិងជាទីក្រុងធំបំផុតរបស់ប្រទេសឡាវ។ ស្ថិតនៅក្នុង អាងទន្លេមេគង្គ ជាប់នឹងខេត្តណងខៃប្រទេសថៃត្រូវបានបែងចែកជាតំបន់ដ្ឋបាលពីរគឺ រដ្ឋធានីវៀងចន្ទន៍​ និង ខេត្តវៀងចន្ទន៍ ។ ផ្ទៃក្រឡាសរុប 19,847គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ប្រជាជនរួមនៃរដ្ឋធានីវៀងចន្ទន៍និងខេត្តវៀងចន្ទន៍នឹងមានទាំងអស់ 1,398,952 នាក់

ទីក្រុងនេះបានរៀបចំការប្រកួតកីឡា អាស៊ីអាគ្នេយ៍លើកទី ២៥ នៅខែធ្នូឆ្នាំ ២០០៩ ដោយប្រារព្ធខួប ៥០ ឆ្នាំនៃការប្រកួតកីឡា អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។

វៀងចន្ទន៍ ວຽງຈັນ
រាជធានី
តាមទ្រនិចនាឡិកាពីកំពូល: ប្រាសាទធាតុហ្លួង, ហរព្រះកែវ​, ធាតុដាំ, ព្រះធាតុហ្លួង វៀងចន្ទន៍, Mekong មាត់ទន្លេមេគង្គ, ប្រ៉ាទូសៃ, វត្តស្រីស្កេត តាមទ្រនិចនាឡិកាពីកំពូល: ប្រាសាទធាតុហ្លួង, ហរព្រះកែវ​, ធាតុដាំ, ព្រះធាតុហ្លួង វៀងចន្ទន៍, Mekong មាត់ទន្លេមេគង្គ, ប្រ៉ាទូសៃ, វត្តស្រីស្កេត
[[File:|250px|none|alt=|Location of វៀងចន្ទន៍]]
<div style="position: absolute; z-index: 2; top: %; left: -1201.2%; height: 0; width: 0; margin: 0; padding: 0;"> វៀងចន្ទន៍
ប្រទេស	Laos
Admin. division	អាណាខេត្តវៀងចន្ទន៍
បានបង្កើត	សតវត្សទី ៩
ផ្ទៃក្រឡា
• សរុប	១៩៨៤៧ គម2 (៧.៦៦៣ ម៉ាយ ការ)
រយៈកំពស់	១៧៤ m (៥៧០ ft)
ប្រជាជន (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)
• សរុប	១,៣៩៨,៩៥២
ល្វែងម៉ោង	UTC+7 (ICT)

ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ (លាវ: ວຽງຈັນ) គឺជារដ្ឋធានីនិងទីក្រុងធំបំផុតប្រទេសឡាវ នៅលើច្រាំងទន្លេមេគង្គនៅជិតព្រំដែនជាមួយប្រទេសថៃ វៀងចន្ទន៍បានក្លាយជារដ្ឋធានីក្នុងឆ្នាំ ១៥៧៣ ដោយសារតែការភ័យខ្លាចនៃការឈ្លានពានរបស់ភូមា ប៉ុន្តែក្រោយមកត្រូវបានគេលួចប្លន់បន្ទាប់មកត្រូវបានគេកម្ទេសក្នុងឆ្នាំ ១៨២៧ ដោយប្រទេសសៀម (ប្រទេសថៃ) វៀងចន្ទន៍គឺជារដ្ឋធានីនិងរដ្ឋបាលកំឡុងការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងនិងដោយសារតែកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងរយៈពេលថ្មីៗនេះ ឥឡូវនេះគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសឡាវ ទីក្រុងនេះមានប្រជាជនចំនួន 1,398,952 នាក់នៅពេលជំរឿនឆ្នាំំ ២០១៩ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ត្រូវបានគេបង្កើតឡើង នៅឆ្នាំ ១៩៨៩ ដោយបំបែកចេញពីខេត្ត វៀងចន្ទន៍

ភូមិសាស្រ្ត

ភូមិសាស្ត្រ

ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ស្ថិតនៅពត់ ទន្លេមេគង្គ ដែលចំណុចនេះបង្កើតជាព្រំដែនជាមួយ ប្រទេសថៃ ។

អាកាសធាតុ

ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មាន អាកាសធាតុត្រូពិច ដែលមានពីរគឺ រដូវវស្សា និង រដូវប្រាំង ។ រដូវប្រាំងនៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានចាប់ពីខែវិច្ឆិកាដល់ខែមីនា ខែមេសាជាការចាប់ផ្តើមនៃរដូវវស្សាដែលនៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានរយៈពេលប្រហែលប្រាំពីរខែ។ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានអាកាសធាតុក្តៅនិងសើមខ្លាំងពេញមួយឆ្នាំទោះបីជាសីតុណ្ហភាពនៅក្នុងទីក្រុងមានភាពត្រជាក់ជាងនៅរដូវប្រាំងជាងរដូវវស្សាក៏ដោយ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

វៀងចន្ទន៍ ក៏ធ្លាប់ជាអាណាខេត្តនៃ អាណាចក្រខ្មែរ នៅសម័យ អង្គរ

នៅឆ្នាំ ១៣៥៤ នៅពេលដែល ហ្វាង៉ុមបាន បង្កើតនគរ ឡានសាន ។  វៀងចន្ទន៍បានក្លាយជាទីក្រុងរដ្ឋបាលដ៏សំខាន់ទោះបីជាវាមិនត្រូវបានបង្កើតជារាជធានីក៏ដោយ។ ព្រះបាទសត្ថាធិរ័ត្ន បានបង្កើតវាជាផ្លូវការជារាជធានីនៃឡានសាននៅឆ្នាំ ១៥៦៣ ដើម្បីចៀសវាងការលុកលុយរបស់ភូមា។  នៅពេលឡានសានបានបែកបាក់នៅឆ្នាំ ១៧០៧ វាបានក្លាយជា រាជាណាចក្រ ឯករាជ្យ នៃវៀងច័ន្ទ ។ នៅឆ្នាំ ១៧៧៩ វាត្រូវបានមេទ័ពសៀមសញ្ជ័យថា ព្រះរាជាចក្រី និងបានធ្វើរាជការ សៀម ។

នៅពេលដែលព្រះបាទ អាន វង្ស លើកការបះបោរមិនជោគជ័យវាត្រូវបាន កងទ័ព សៀម កំទេចចោល នៅឆ្នាំ ១៨២៧ ។ ទីក្រុងនេះត្រូវបានគេដុតបំផ្លាញចោលហើយត្រូវបានចោរលួចវត្ថុបុរាណឡាវស្ទើរតែទាំងអស់រួមទាំងរូបចម្លាក់ព្រះពុទ្ធនិងមនុស្ស។ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានសភាពទ្រុឌទ្រោមទ្រុឌទ្រោមនិងបាត់ខ្លួនចូលទៅក្នុងព្រៃនៅពេលដែលបារាំងមកដល់។ ទីបំផុតវាបានបញ្ជូនទៅ បារាំង ក្បួននៅក្នុងឆ្នាំ 1893 វាបានក្លាយជារាជធានីនៃអាណាព្យាបាលបារាំងឡាវនៅ 1899. បារាំងបានសង់ទីក្រុងឡើងវិញនិងបានស្ថាបនាឡើងវិញនិងជួសជុល ប្រាសាទព្រះពុទ្ធជាច្រើន ដូចជា ព្រះធាតុហ្លួង , ហោព្រះកែវនិងបន្សល់ទុកអគារអាណានិគមជាច្រើននៅពីក្រោយ។ ក្នុងអំឡុងការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងជនជាតិវៀតណាមត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឱ្យធ្វើចំណាកស្រុកទៅប្រទេសឡាវដែលបណ្តាលឱ្យប្រជាជនវៀងចន្ទន៍ ៥៣% ក្លាយជាជនជាតិយួននៅឆ្នាំ ១៩៤៣ ។  នៅចុងឆ្នាំ ១៩៤៥ បារាំងបានរៀបចំផែនការប្រកបដោយមហិច្ឆតាដើម្បីផ្លាស់ប្តូរចំនួនប្រជាជនវៀតណាម ទៅកាន់តំបន់សំខាន់ទាំងបីពោលគឺទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ធម្មតា, តំបន់សាក់វណ្ណខេត , បូឡាវេនខ្ពង់រាប ដែលត្រូវបានបោះចោលតែប៉ុណ្ណោះដោយការលុកលុយរបស់ជប៉ុននៅឥណ្ឌូចិន។  ប្រសិនបើផែនការនេះត្រូវបានអនុវត្តយោងតាម ម៉ាទីនស្តុត-ហ្វក ជនជាតិឡាវប្រហែលជាបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងលើប្រទេសរបស់ខ្លួនហើយ។

ក្នុងអំឡុង សង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍បានធ្លាក់ចុះដោយមានការតស៊ូតិចតួចហើយត្រូវបានកាន់កាប់ដោយកងកម្លាំងជប៉ុនក្រោមបញ្ជារបស់ សាកូម៉ាសាណូរី ។  នៅថ្ងៃ 9 មីនាឆ្នាំ 1945 បានមកដល់ប្រទេសបារាំងទាហានឆ័ត្រយោងនិង reoccupied ទីក្រុងនេះនៅថ្ងៃទី 24 ខែមេសាឆ្នាំ 1945

ដោយសារ សង្រ្គាមស៊ីវិលឡាវ បានផ្ទុះឡើងរវាង រាជរដ្ឋាភិបាលឡាវ និង ប៉ាទាត់ឡាវ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មិនស្ថិតស្ថេរឡើយ។ នៅខែសីហាឆ្នាំ ១៩៦០ គង់ឡេ បានដណ្តើមយករដ្ឋធានីហើយទទូចថាស៊ូ វណ្ណាភូម៉ា ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ នៅពាក់កណ្តាលខែធ្នូ ភូមីណូសសាន់ បានដណ្តើមយករាជធានីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលភូម៉ាហើយតំឡើង ប៊ុនអ៊ុំ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ ១៩៧៥ កងទ័ពប៉ាថេតឡាវបានធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅទីក្រុងហើយជនជាតិអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមជម្លៀសរដ្ឋធានី។ នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែសីហាឆ្នាំ ១៩៧៥ ក្រុមស្ត្រីប៉ាតេតឡាវចំនួន ៥០ នាក់បានរំដោះទីក្រុង។  នៅថ្ងៃទី 2 ខែធ្នូឆ្នាំ 1975 ដែលជា គណបក្សកុម្មុយនិស្ត នៃ ប៉ៈថេតឡាវ ឡាវដណ្តើមបានទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ចាញ់ ព្រះរាជាណាចក្រឡាវ ហើយប្តូរឈ្មោះប្រទេសថាសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតឡាវដែលបានបញ្ចប់ សង្គ្រាមស៊ីវិលឡាវ ។ នៅថ្ងៃបន្ទាប់ ការបះបោរ មួយ នៅប្រទេសឡាវ បានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងព្រៃដោយមាន ក្រុមភេ តឡាវប្រយុទ្ធជាមួយក្រុមម៉ុងនិងអ្នករាជានិយម។

ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍គឺជាម្ចាស់ផ្ទះនៃព្រឹត្តិការណ៍ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ឆ្នាំ ២០០៩ ដែល គ្មានឧប្បត្តិហេតុ ។ ការប្រកួតចំនួន ១៨ ត្រូវបានទម្លាក់ពីការប្រកួតមុន ៗ ដែលបានធ្វើឡើងនៅក្នុងប្រទេសថៃដោយសារតែព្រំដែនជាប់នឹងប្រទេសឡាវនិងកង្វះខាតមធ្យោបាយគ្រប់គ្រាន់នៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍។

ពាក្យ

ប្រសិនបើមើលតាម វចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ពាក្យថា ចន្ទន៍ គឺជាភាសាបាលី សំស្រ្តឹតនិងមានន័យថា ជាឈ្មោះរបស់ឈើមានខ្លឹម ក្រអូប : ចន្ទន៍ស ចន្ទន៍ក្រហម

ពាក្យ វៀង គឺជាភាសាលាវ សៀម ដែលមានន័យថា រាជធានី ក្រុង វាំង កំំពែងក្រុង ដូចជា វៀងចន្ទន៍ទីក្រុងវៀងច័ន្ទ ដែលស្ថិតនៅប៉ែកខាងកើតនៃប្រទេសលាវ

សូមមើលផងដែរ

• វត្តព្រះកែវ

• ហោព្រះកែវ

• ព្រះធាតុហ្លួង

• វត្តព្រះកែវមរកត