វៀងច័ន្ទន៍

(ត្រូវបានបញ្ជូនបន្តពី វៀងចន្ទន៍)

វៀងច័ន្ទន៍ គឺជារដ្ឋធានីនិងជាទីក្រុងធំបំផុតរបស់ប្រទេសឡាវ ស្ថិតនៅក្នុងអាងទន្លេមេគង្គជាប់នឹងខេត្តណងខៃនៃប្រទេសថៃត្រូវបានបែងចែកជាតំបន់រដ្ឋបាលពីរគឺ រដ្ឋធានីវៀងចន្ទន៍​ និង ខេត្តវៀងចន្ទន៍ ។ ផ្ទៃក្រឡាសរុប ១៩,៨៤៧គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ប្រជាជនរួមនៃរដ្ឋធានីវៀងចន្ទន៍និងខេត្តវៀងចន្ទន៍នឹងមានទាំងអស់ ១,៣៩៨,៩៥២នាក់។ ទីក្រុងនេះបានរៀបចំការប្រកួតកីឡា អាស៊ីអាគ្នេយ៍លើកទី ២៥ នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៩ ដោយប្រារព្ធខួប ៥០ឆ្នាំនៃការប្រកួតកីឡា អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។

វៀងចន្ទន៍
ວຽງຈັນ
រាជធានី
ទិដ្ឋភាពទូទៅដែលមើលពីលើប៉មប៉ៈទូសៃនៃរដ្ឋធានីវៀងចន្ទន៍
ទិដ្ឋភាពទូទៅដែលមើលពីលើប៉មប៉ៈទូសៃនៃរដ្ឋធានីវៀងចន្ទន៍
[[File:Map|250px|none|alt=|Location of វៀងចន្ទន៍]]
វៀងច័ន្ទន៍ is located in Laos<div style="position: absolute; z-index: 2; top: Expression error: Missing operand for *.%; left: -1201.2%; height: 0; width: 0; margin: 0; padding: 0;">
វៀងចន្ទន៍
ប្រទេស ឡាវ
អ្នកគ្រប់គ្រង. ការបែងចែកអាណាខេត្តវៀងចន្ទន៍
បានបង្កើតសតវត្សទី ៩[១]
ផ្ទៃក្រឡា
 • សរុប១៩៨៤៧ គម2 (៧.៦៦៣ ម៉ាយ ការ)
រយៈកំពស់១៧៤ m (៥៧០ ft)
ប្រជាជន (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)
 • សរុប១,៣៩៨,៩៥២[២]
ល្វែងម៉ោងUTC+7 (ICT)

ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ (លាវ: ວຽງຈັນ) គឺជារដ្ឋធានីនិងទីក្រុងធំបំផុតប្រទេសឡាវ នៅលើច្រាំងទន្លេមេគង្គនៅជិតព្រំដែនជាមួយប្រទេសថៃ វៀងចន្ទន៍បានក្លាយជារដ្ឋធានីក្នុងឆ្នាំ ១៥៧៣ ដោយសារតែការភ័យខ្លាចនៃការឈ្លានពានរបស់ភូមា ប៉ុន្តែក្រោយមកត្រូវបានគេលួចប្លន់បន្ទាប់មកត្រូវបានគេកម្ទេសក្នុងឆ្នាំ១៨២៧ ដោយប្រទេសសៀម (ប្រទេសថៃ)[៣] វៀងចន្ទន៍គឺជារដ្ឋធានីនិងរដ្ឋបាលកំឡុងការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងនិងដោយសារតែកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងរយៈពេលថ្មីៗនេះ ឥឡូវនេះគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសឡាវ ទីក្រុងនេះមានប្រជាជនចំនួន ១,៣៩៨,៩៥២នាក់នៅពេលជំរឿនឆ្នាំំ២០១៩ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ត្រូវបានគេបង្កើតឡើង នៅឆ្នាំ១៩៨៩ ដោយបំបែកចេញពីខេត្តវៀងចន្ទន៍[៤]

ភូមិសាស្រ្ត កែប្រែ

ភូមិសាស្ត្រ កែប្រែ

ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ស្ថិតនៅពត់ ទន្លេមេគង្គ ដែលចំណុចនេះបង្កើតជាព្រំដែនជាមួយ ប្រទេសថៃ ។

អាកាសធាតុ កែប្រែ

ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មាន អាកាសធាតុត្រូពិច ដែលមានពីរគឺ រដូវវស្សា និង រដូវប្រាំង ។ រដូវប្រាំងនៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានចាប់ពីខែវិច្ឆិកាដល់ខែមីនា ខែមេសាជាការចាប់ផ្តើមនៃរដូវវស្សាដែលនៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានរយៈពេលប្រហែលប្រាំពីរខែ។ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានអាកាសធាតុក្តៅនិងសើមខ្លាំងពេញមួយឆ្នាំទោះបីជាសីតុណ្ហភាពនៅក្នុងទីក្រុងមានភាពត្រជាក់ជាងនៅរដូវប្រាំងជាងរដូវវស្សាក៏ដោយ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ កែប្រែ

វៀងចន្ទន៍ ក៏ធ្លាប់ជាអាណាខេត្តនៃ អាណាចក្រខ្មែរ នៅសម័យ អង្គរ


នៅឆ្នាំ ១៣៥៤ នៅពេលដែល ហ្វាង៉ុមបាន បង្កើតនគរ ឡានសាន ។  វៀងចន្ទន៍បានក្លាយជាទីក្រុងរដ្ឋបាលដ៏សំខាន់ទោះបីជាវាមិនត្រូវបានបង្កើតជារាជធានីក៏ដោយ។ ព្រះបាទសត្ថាធិរ័ត្ន បានបង្កើតវាជាផ្លូវការជារាជធានីនៃឡានសាននៅឆ្នាំ ១៥៦៣ ដើម្បីចៀសវាងការលុកលុយរបស់ភូមា។  នៅពេលឡានសានបានបែកបាក់នៅឆ្នាំ ១៧០៧ វាបានក្លាយជា រាជាណាចក្រ ឯករាជ្យ នៃវៀងច័ន្ទ ។ នៅឆ្នាំ ១៧៧៩ វាត្រូវបានមេទ័ពសៀមសញ្ជ័យថា ព្រះរាជាចក្រី និងបានធ្វើរាជការ សៀម ។

នៅពេលដែលព្រះបាទ អាន វង្ស លើកការបះបោរមិនជោគជ័យវាត្រូវបាន កងទ័ព សៀម កំទេចចោល នៅឆ្នាំ ១៨២៧ ។ ទីក្រុងនេះត្រូវបានគេដុតបំផ្លាញចោលហើយត្រូវបានចោរលួចវត្ថុបុរាណឡាវស្ទើរតែទាំងអស់រួមទាំងរូបចម្លាក់ព្រះពុទ្ធនិងមនុស្ស។ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានសភាពទ្រុឌទ្រោមទ្រុឌទ្រោមនិងបាត់ខ្លួនចូលទៅក្នុងព្រៃនៅពេលដែលបារាំងមកដល់។ ទីបំផុតវាបានបញ្ជូនទៅ បារាំង ក្បួននៅក្នុងឆ្នាំ 1893 វាបានក្លាយជារាជធានីនៃអាណាព្យាបាលបារាំងឡាវនៅ 1899. បារាំងបានសង់ទីក្រុងឡើងវិញនិងបានស្ថាបនាឡើងវិញនិងជួសជុល ប្រាសាទព្រះពុទ្ធជាច្រើន ដូចជា ព្រះធាតុហ្លួង , ហោព្រះកែវនិងបន្សល់ទុកអគារអាណានិគមជាច្រើននៅពីក្រោយ។ ក្នុងអំឡុងការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងជនជាតិវៀតណាមត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឱ្យធ្វើចំណាកស្រុកទៅប្រទេសឡាវដែលបណ្តាលឱ្យប្រជាជនវៀងចន្ទន៍ ៥៣% ក្លាយជាជនជាតិយួននៅឆ្នាំ ១៩៤៣ ។  នៅចុងឆ្នាំ ១៩៤៥ បារាំងបានរៀបចំផែនការប្រកបដោយមហិច្ឆតាដើម្បីផ្លាស់ប្តូរចំនួនប្រជាជនវៀតណាម ទៅកាន់តំបន់សំខាន់ទាំងបីពោលគឺទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ធម្មតា, តំបន់សាក់វណ្ណខេត , បូឡាវេនខ្ពង់រាប ដែលត្រូវបានបោះចោលតែប៉ុណ្ណោះដោយការលុកលុយរបស់ជប៉ុននៅឥណ្ឌូចិន។  ប្រសិនបើផែនការនេះត្រូវបានអនុវត្តយោងតាម ម៉ាទីនស្តុត-ហ្វក ជនជាតិឡាវប្រហែលជាបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងលើប្រទេសរបស់ខ្លួនហើយ។

ក្នុងអំឡុង សង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍បានធ្លាក់ចុះដោយមានការតស៊ូតិចតួចហើយត្រូវបានកាន់កាប់ដោយកងកម្លាំងជប៉ុនក្រោមបញ្ជារបស់ សាកូម៉ាសាណូរី ។  នៅថ្ងៃ 9 មីនាឆ្នាំ 1945 បានមកដល់ប្រទេសបារាំងទាហានឆ័ត្រយោងនិង reoccupied ទីក្រុងនេះនៅថ្ងៃទី 24 ខែមេសាឆ្នាំ 1945

ដោយសារ សង្រ្គាមស៊ីវិលឡាវ បានផ្ទុះឡើងរវាង រាជរដ្ឋាភិបាលឡាវ និង ប៉ាទាត់ឡាវ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មិនស្ថិតស្ថេរឡើយ។ នៅខែសីហាឆ្នាំ ១៩៦០ គង់ឡេ បានដណ្តើមយករដ្ឋធានីហើយទទូចថាស៊ូ វណ្ណាភូម៉ា ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ នៅពាក់កណ្តាលខែធ្នូ ភូមីណូសសាន់ បានដណ្តើមយករាជធានីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលភូម៉ាហើយតំឡើង ប៊ុនអ៊ុំ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ ១៩៧៥ កងទ័ពប៉ាថេតឡាវបានធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅទីក្រុងហើយជនជាតិអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមជម្លៀសរដ្ឋធានី។ នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែសីហាឆ្នាំ ១៩៧៥ ក្រុមស្ត្រីប៉ាតេតឡាវចំនួន ៥០ នាក់បានរំដោះទីក្រុង។  នៅថ្ងៃទី 2 ខែធ្នូឆ្នាំ 1975 ដែលជា គណបក្សកុម្មុយនិស្ត នៃ ប៉ៈថេតឡាវ ឡាវដណ្តើមបានទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ចាញ់ ព្រះរាជាណាចក្រឡាវ ហើយប្តូរឈ្មោះប្រទេសថាសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតឡាវដែលបានបញ្ចប់ សង្គ្រាមស៊ីវិលឡាវ ។ នៅថ្ងៃបន្ទាប់ ការបះបោរ មួយ នៅប្រទេសឡាវ បានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងព្រៃដោយមាន ក្រុមភេ តឡាវប្រយុទ្ធជាមួយក្រុមម៉ុងនិងអ្នករាជានិយម។

ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍គឺជាម្ចាស់ផ្ទះនៃព្រឹត្តិការណ៍ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ឆ្នាំ ២០០៩ ដែល គ្មានឧប្បត្តិហេតុ ។ ការប្រកួតចំនួន ១៨ ត្រូវបានទម្លាក់ពីការប្រកួតមុន ៗ ដែលបានធ្វើឡើងនៅក្នុងប្រទេសថៃដោយសារតែព្រំដែនជាប់នឹងប្រទេសឡាវនិងកង្វះខាតមធ្យោបាយគ្រប់គ្រាន់នៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍។

ពាក្យ កែប្រែ

ប្រសិនបើមើលតាម វចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ពាក្យថា ចន្ទន៍ គឺជាភាសាបាលី សំស្រ្តឹតនិងមានន័យថា ជាឈ្មោះរបស់ឈើមានខ្លឹម ក្រអូប : ចន្ទន៍ស ចន្ទន៍ក្រហម

ពាក្យ វៀង គឺជាភាសាលាវ សៀម ដែលមានន័យថា រាជធានី ក្រុង វាំង កំំពែងក្រុង ដូចជា វៀងចន្ទន៍ទីក្រុងវៀងច័ន្ទ ដែលស្ថិតនៅប៉ែកខាងកើតនៃប្រទេសលាវ

សូមមើលផងដែរ កែប្រែ

វត្តព្រះកែវ

ហោព្រះកែវ

ព្រះធាតុហ្លួង

វត្តព្រះកែវមរកត

ឯកសារយោង កែប្រែ

  1. Lao Statistics Bureau (21 October 2016). "Results of Population and Housing Census 2015" (PDF). Retrieved 8 January 2018.
  2. United Nations Statistics Division. "Population by sex, rate of population increase, surface area and density" (PDF). Retrieved 9 November 2007.
  3. "Vientiane". Farlex Encyclopedia. Archived from the original on 23 កក្កដា 2011. Retrieved 25 November 2010.
  4. ដកស្រង់ពីអត្ថបទវីគីភីឌាភាសាថៃ និយាយពីទីក្រុងវៀងច័ន្ទ