វៀងច័ន្ទន៍
វៀងច័ន្ទន៍ គឺជារដ្ឋធានីនិងជាទីក្រុងធំបំផុតរបស់ប្រទេសឡាវ ស្ថិតនៅក្នុងអាងទន្លេមេគង្គជាប់នឹងខេត្តណងខៃនៃប្រទេសថៃត្រូវបានបែងចែកជាតំបន់រដ្ឋបាលពីរគឺ រដ្ឋធានីវៀងចន្ទន៍ និង ខេត្តវៀងចន្ទន៍ ។ ផ្ទៃក្រឡាសរុប ១៩,៨៤៧គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ប្រជាជនរួមនៃរដ្ឋធានីវៀងចន្ទន៍និងខេត្តវៀងចន្ទន៍នឹងមានទាំងអស់ ១,៣៩៨,៩៥២នាក់។ ទីក្រុងនេះបានរៀបចំការប្រកួតកីឡា អាស៊ីអាគ្នេយ៍លើកទី ២៥ នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៩ ដោយប្រារព្ធខួប ៥០ឆ្នាំនៃការប្រកួតកីឡា អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។
| វៀងចន្ទន៍ ວຽງຈັນ | |
|---|---|
| រាជធានី | |
 | |
[[File: |250px|none|alt=|Location of វៀងចន្ទន៍]] | |
 <div style="position: absolute; z-index: 2; top: Expression error: Missing operand for *.%; left: -1201.2%; height: 0; width: 0; margin: 0; padding: 0;"> វៀងចន្ទន៍ | |
| ប្រទេស |  ឡាវ |
| អ្នកគ្រប់គ្រង. ការបែងចែក | អាណាខេត្តវៀងចន្ទន៍ |
| បានបង្កើត | សតវត្សទី ៩[១] |
| ផ្ទៃក្រឡា | |
| • សរុប | ១៩៨៤៧ គម2 (៧.៦៦៣ ម៉ាយ ការ) |
| រយៈកំពស់ | ១៧៤ m (៥៧០ ft) |
| ប្រជាជន (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩) | |
| • សរុប | ១,៣៩៨,៩៥២[២] |
| ល្វែងម៉ោង | UTC+7 (ICT) |
ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ (លាវ: ວຽງຈັນ) គឺជារដ្ឋធានីនិងទីក្រុងធំបំផុតប្រទេសឡាវ នៅលើច្រាំងទន្លេមេគង្គនៅជិតព្រំដែនជាមួយប្រទេសថៃ វៀងចន្ទន៍បានក្លាយជារដ្ឋធានីក្នុងឆ្នាំ ១៥៧៣ ដោយសារតែការភ័យខ្លាចនៃការឈ្លានពានរបស់ភូមា ប៉ុន្តែក្រោយមកត្រូវបានគេលួចប្លន់បន្ទាប់មកត្រូវបានគេកម្ទេសក្នុងឆ្នាំ១៨២៧ ដោយប្រទេសសៀម (ប្រទេសថៃ)[៣] វៀងចន្ទន៍គឺជារដ្ឋធានីនិងរដ្ឋបាលកំឡុងការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងនិងដោយសារតែកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងរយៈពេលថ្មីៗនេះ ឥឡូវនេះគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសឡាវ ទីក្រុងនេះមានប្រជាជនចំនួន ១,៣៩៨,៩៥២នាក់នៅពេលជំរឿនឆ្នាំំ២០១៩ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ត្រូវបានគេបង្កើតឡើង នៅឆ្នាំ១៩៨៩ ដោយបំបែកចេញពីខេត្តវៀងចន្ទន៍[៤]
ភូមិសាស្រ្ត
កែប្រែភូមិសាស្ត្រ
កែប្រែទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ស្ថិតនៅពត់ ទន្លេមេគង្គ ដែលចំណុចនេះបង្កើតជាព្រំដែនជាមួយ ប្រទេសថៃ ។
អាកាសធាតុ
កែប្រែទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មាន អាកាសធាតុត្រូពិច ដែលមានពីរគឺ រដូវវស្សា និង រដូវប្រាំង ។ រដូវប្រាំងនៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានចាប់ពីខែវិច្ឆិកាដល់ខែមីនា ខែមេសាជាការចាប់ផ្តើមនៃរដូវវស្សាដែលនៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានរយៈពេលប្រហែលប្រាំពីរខែ។ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានអាកាសធាតុក្តៅនិងសើមខ្លាំងពេញមួយឆ្នាំទោះបីជាសីតុណ្ហភាពនៅក្នុងទីក្រុងមានភាពត្រជាក់ជាងនៅរដូវប្រាំងជាងរដូវវស្សាក៏ដោយ។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
កែប្រែវៀងចន្ទន៍ ក៏ធ្លាប់ជាអាណាខេត្តនៃ អាណាចក្រខ្មែរ នៅសម័យ អង្គរ
នៅឆ្នាំ ១៣៥៤ នៅពេលដែល ហ្វាង៉ុមបាន បង្កើតនគរ ឡានសាន ។ វៀងចន្ទន៍បានក្លាយជាទីក្រុងរដ្ឋបាលដ៏សំខាន់ទោះបីជាវាមិនត្រូវបានបង្កើតជារាជធានីក៏ដោយ។ ព្រះបាទសត្ថាធិរ័ត្ន បានបង្កើតវាជាផ្លូវការជារាជធានីនៃឡានសាននៅឆ្នាំ ១៥៦៣ ដើម្បីចៀសវាងការលុកលុយរបស់ភូមា។ នៅពេលឡានសានបានបែកបាក់នៅឆ្នាំ ១៧០៧ វាបានក្លាយជា រាជាណាចក្រ ឯករាជ្យ នៃវៀងច័ន្ទ ។ នៅឆ្នាំ ១៧៧៩ វាត្រូវបានមេទ័ពសៀមសញ្ជ័យថា ព្រះរាជាចក្រី និងបានធ្វើរាជការ សៀម ។
នៅពេលដែលព្រះបាទ អាន វង្ស លើកការបះបោរមិនជោគជ័យវាត្រូវបាន កងទ័ព សៀម កំទេចចោល នៅឆ្នាំ ១៨២៧ ។ ទីក្រុងនេះត្រូវបានគេដុតបំផ្លាញចោលហើយត្រូវបានចោរលួចវត្ថុបុរាណឡាវស្ទើរតែទាំងអស់រួមទាំងរូបចម្លាក់ព្រះពុទ្ធនិងមនុស្ស។ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មានសភាពទ្រុឌទ្រោមទ្រុឌទ្រោមនិងបាត់ខ្លួនចូលទៅក្នុងព្រៃនៅពេលដែលបារាំងមកដល់។ ទីបំផុតវាបានបញ្ជូនទៅ បារាំង ក្បួននៅក្នុងឆ្នាំ 1893 វាបានក្លាយជារាជធានីនៃអាណាព្យាបាលបារាំងឡាវនៅ 1899. បារាំងបានសង់ទីក្រុងឡើងវិញនិងបានស្ថាបនាឡើងវិញនិងជួសជុល ប្រាសាទព្រះពុទ្ធជាច្រើន ដូចជា ព្រះធាតុហ្លួង , ហោព្រះកែវនិងបន្សល់ទុកអគារអាណានិគមជាច្រើននៅពីក្រោយ។ ក្នុងអំឡុងការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងជនជាតិវៀតណាមត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឱ្យធ្វើចំណាកស្រុកទៅប្រទេសឡាវដែលបណ្តាលឱ្យប្រជាជនវៀងចន្ទន៍ ៥៣% ក្លាយជាជនជាតិយួននៅឆ្នាំ ១៩៤៣ ។ នៅចុងឆ្នាំ ១៩៤៥ បារាំងបានរៀបចំផែនការប្រកបដោយមហិច្ឆតាដើម្បីផ្លាស់ប្តូរចំនួនប្រជាជនវៀតណាម ទៅកាន់តំបន់សំខាន់ទាំងបីពោលគឺទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ធម្មតា, តំបន់សាក់វណ្ណខេត , បូឡាវេនខ្ពង់រាប ដែលត្រូវបានបោះចោលតែប៉ុណ្ណោះដោយការលុកលុយរបស់ជប៉ុននៅឥណ្ឌូចិន។ ប្រសិនបើផែនការនេះត្រូវបានអនុវត្តយោងតាម ម៉ាទីនស្តុត-ហ្វក ជនជាតិឡាវប្រហែលជាបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងលើប្រទេសរបស់ខ្លួនហើយ។
ក្នុងអំឡុង សង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍បានធ្លាក់ចុះដោយមានការតស៊ូតិចតួចហើយត្រូវបានកាន់កាប់ដោយកងកម្លាំងជប៉ុនក្រោមបញ្ជារបស់ សាកូម៉ាសាណូរី ។ នៅថ្ងៃ 9 មីនាឆ្នាំ 1945 បានមកដល់ប្រទេសបារាំងទាហានឆ័ត្រយោងនិង reoccupied ទីក្រុងនេះនៅថ្ងៃទី 24 ខែមេសាឆ្នាំ 1945
ដោយសារ សង្រ្គាមស៊ីវិលឡាវ បានផ្ទុះឡើងរវាង រាជរដ្ឋាភិបាលឡាវ និង ប៉ាទាត់ឡាវ ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍មិនស្ថិតស្ថេរឡើយ។ នៅខែសីហាឆ្នាំ ១៩៦០ គង់ឡេ បានដណ្តើមយករដ្ឋធានីហើយទទូចថាស៊ូ វណ្ណាភូម៉ា ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ នៅពាក់កណ្តាលខែធ្នូ ភូមីណូសសាន់ បានដណ្តើមយករាជធានីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលភូម៉ាហើយតំឡើង ប៊ុនអ៊ុំ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ ១៩៧៥ កងទ័ពប៉ាថេតឡាវបានធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅទីក្រុងហើយជនជាតិអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមជម្លៀសរដ្ឋធានី។ នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែសីហាឆ្នាំ ១៩៧៥ ក្រុមស្ត្រីប៉ាតេតឡាវចំនួន ៥០ នាក់បានរំដោះទីក្រុង។ នៅថ្ងៃទី 2 ខែធ្នូឆ្នាំ 1975 ដែលជា គណបក្សកុម្មុយនិស្ត នៃ ប៉ៈថេតឡាវ ឡាវដណ្តើមបានទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ចាញ់ ព្រះរាជាណាចក្រឡាវ ហើយប្តូរឈ្មោះប្រទេសថាសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតឡាវដែលបានបញ្ចប់ សង្គ្រាមស៊ីវិលឡាវ ។ នៅថ្ងៃបន្ទាប់ ការបះបោរ មួយ នៅប្រទេសឡាវ បានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងព្រៃដោយមាន ក្រុមភេ តឡាវប្រយុទ្ធជាមួយក្រុមម៉ុងនិងអ្នករាជានិយម។
ទីក្រុងវៀងចន្ទន៍គឺជាម្ចាស់ផ្ទះនៃព្រឹត្តិការណ៍ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ឆ្នាំ ២០០៩ ដែល គ្មានឧប្បត្តិហេតុ ។ ការប្រកួតចំនួន ១៨ ត្រូវបានទម្លាក់ពីការប្រកួតមុន ៗ ដែលបានធ្វើឡើងនៅក្នុងប្រទេសថៃដោយសារតែព្រំដែនជាប់នឹងប្រទេសឡាវនិងកង្វះខាតមធ្យោបាយគ្រប់គ្រាន់នៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍។
ពាក្យ
កែប្រែប្រសិនបើមើលតាម វចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ពាក្យថា ចន្ទន៍ គឺជាភាសាបាលី សំស្រ្តឹតនិងមានន័យថា ជាឈ្មោះរបស់ឈើមានខ្លឹម ក្រអូប : ចន្ទន៍ស ចន្ទន៍ក្រហម
ពាក្យ វៀង គឺជាភាសាលាវ សៀម ដែលមានន័យថា រាជធានី ក្រុង វាំង កំំពែងក្រុង ដូចជា វៀងចន្ទន៍ទីក្រុងវៀងច័ន្ទ ដែលស្ថិតនៅប៉ែកខាងកើតនៃប្រទេសលាវ
សូមមើលផងដែរ
កែប្រែឯកសារយោង
កែប្រែ- ↑ Lao Statistics Bureau (21 October 2016). "Results of Population and Housing Census 2015" (PDF). Retrieved 8 January 2018.
- ↑ United Nations Statistics Division. "Population by sex, rate of population increase, surface area and density" (PDF). Retrieved 9 November 2007.
- ↑ "Vientiane". Farlex Encyclopedia. Archived from the original on 23 កក្កដា 2011. Retrieved 25 November 2010.
- ↑ ដកស្រង់ពីអត្ថបទវីគីភីឌាភាសាថៃ និយាយពីទីក្រុងវៀងច័ន្ទ