អាស៊ី

អាស៊ី
ផ្ទៃក្រឡា	៤៤,៥៧៩,០០០
ចំនួនប្រជាជន	៤,៦៩៤,៥៧៦,១៦៧ (២០២១, ទី១)
សន្ទភាពប្រជាជន	១០០/គម២
ប្រទេស	សមាជិក អសប ចំនួន ៤៩; រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប ចំនួន ១; រដ្ឋចំនួន ៥ ផ្សេងទៀត (list of countries)
Dependencies	បញ្ជី អាក្រូទីរី និងដេកេលីយ៉ា; ដែនដីអង់គ្លេសនៅមហាសមុទ្រឥណ្ឌា; កោះគ្រិស្តម៉ាស; កោះកូកូស; ហុងកុង; ម៉ាកាវ;
Unrecognized regions	បញ្ជី អាប់កាស៊ី; អាតសាក់; ស៊ីបខាងជើង; ប៉ាឡេស្ទីន; អូសេទីខាងត្បូង; តៃវ៉ាន់;
ភាសា	បញ្ជីភាសា
ល្វែងម៉ោង	UTC+២ ទៅ UTC+១២
អន្តរជាល ដ.ក.ច.	.asia
ទីក្រុងសំខាន់ៗ	បញ្ជីតំបន់មាតុបុរៈ; បញ្ជីទីក្រុង;

អាស៊ី (ភាសាអង់គ្លេស៖ Asia, ភាសាបារាំង៖ Asie) គឺជាទ្វីបមួយធំជាងគេ និងមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបង្អស់នៅលើភពផែនដី។ ទ្វីបនេះ បានគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីប្រមាណ ៤៤,៥៧៩,០០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលស្មើនឹង ៣០% នៃផ្ទៃដីសរុបនៅលើផែនដី និង ៨.៧% នៃផ្ទៃផែនដី។ ដោយមានប្រជាជនជាង ៤ ពាន់លាននាក់ដែលស្មើនឹងប្រមាណ ៦០% នៃប្រជាជនទាំងអស់នៅលើពិភពលោក អាស៊ីគឺមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងប្រជាជននៅទ្វីបផ្សេងទៀតទាំងអស់បូកបញ្ចូលគ្នាទៅទៀត។

ដើមឡើយ អាស៊ីត្រូវបានគេចាត់ថាជាផ្នែកមួយនៃផ្ទាំងទ្វីបដ៏ធំ "អឺរ៉ាស៊ី" ក្រោយផ្នែកខាងកើតត្រូវបានកាត់ចេញទៅជា "ទ្វីបអឺរ៉ុប" ដែលលាតសន្ធឹងចាប់ពីខាងកើតនៃព្រែកជីកស៊ុយអេ ខាងកើតអ៊ូរ៉ាល់ និង ខាងត្បូងនៃជួរភ្នំកាវកាស សមុទ្រកាសព្យែន និងសមុទ្រខ្មៅ។ ទ្វីបអាស៊ី មានព្រំប្រទល់ ខាងកើតជាប់នឹងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក, ខាងត្បូងជាប់នឹងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា និងខាងជើងជាប់នឹងមហាសមុទ្រអាកទិក។

ប្រភពនៃឈ្មោះ

ពាក្យ "អាស៊ី" (Asia) មានប្រភពមកពីពាក្យក្រិចបុរាណ "Ἀσία" ត្រូវបានសន្មតជាលើកដំបូងដោយប្រវត្តិវិទូក្រិច ឈ្មោះ "ហេរ៉ូដូទុស" (ប្រហែល ៤៤០ មុនគ.ស) ដើម្បីតំណាងឲ្យ "អាណាតូលី" (Anatolia) ឬ ដើម្បីពណ៌នាអំពីសង្គ្រាមពែក សំដៅទៅលើ "ចក្រភពពែក" ។

ការកំណត់ខណ្ឌសីមា

លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ

ពួកអឺរ៉ុបនាយុគសម័យកណ្ដាល បានសន្មតថា "អាស៊ី" គឺជាទ្វីបមួយ ជាផ្ទាំងដីមួយដាច់ដោយឡែកពី "អឺរ៉ុប" ។ ព្រំដែនសីមារវាងទ្វីបអាស៊ី និង អាហ្វ្រិក គឺព្រែកជីកស៊ុយអេ និង សមុទ្រក្រហម។ ព្រំដែនរវាងអាស៊ី និង អឺរ៉ុប គឺត្រូវបានសន្មតយកចាប់ពី ច្រកសមុទ្រដាដាណេល (Dardanelles), សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា (Sea of Marmara), ច្រកសមុទ្របូសព័រុស (Bosporus), សមុទ្រខ្មៅ, ជួរភ្នំកាវកាស, សមុទ្រកាសព្យែន, ទន្លេអ៊ូរ៉ាល់ ទៅប្រភពរបស់វា, ជួរភ្នំអ៊ូរ៉ាល់ ទៅសមុទ្រការ៉ា នៅជិតតំបន់ការ៉ា ប្រទេស រុស្ស៊ី។

អ្នកភូមិសាស្ត្រមួយចំនួន មិនបានសន្មតថា អាស៊ី និង អឺរ៉ុប ជាទ្វីបពីរផ្សេងគ្នាទេ ដោយពួកគេពុំមានលក្ខណៈរូបណាមួយដើម្បីខណ្ឌចែកឲ្យដាច់ពីគ្នានោះឡើយ។ តាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ អាស៊ីគឺជាផ្នែកគោលខាងកើតនៃ "ទ្វីបអឺរ៉ាស៊ី" ដែលមានអឺរ៉ុប គឺជាឧបទ្វីបភាគពាយព្យនៃផ្ទាំងទ្វីប។ អ្នកភូមិសាស្ត្រខ្លះទៀតយល់ថា អាស៊ី អឺរ៉ុប និង អាហ្វ្រិក គឺជាផ្ទាំងទ្វីបតែមួយហៅថា "អាហ្វ្រិកអឺរ៉ាស៊ី" (Afro-Eurasia) ។


ផ្ទៃក្រឡា	៤៤,៥៧៩,០០០^[១]
ចំនួនប្រជាជន	៤,៦៩៤,៥៧៦,១៦៧ (២០២១, ទី១)^[២]^[៣]
សន្ទភាពប្រជាជន	១០០/គម^២
ប្រទេស	សមាជិក អសប ចំនួន ៤៩ រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប ចំនួន ១ រដ្ឋចំនួន ៥ ផ្សេងទៀត (list of countries)
Dependencies	បញ្ជី អាក្រូទីរី និងដេកេលីយ៉ា ដែនដីអង់គ្លេសនៅមហាសមុទ្រឥណ្ឌា កោះគ្រិស្តម៉ាស កោះកូកូស ហុងកុង ម៉ាកាវ
Unrecognized regions	បញ្ជី អាប់កាស៊ី អាតសាក់ ស៊ីបខាងជើង ប៉ាឡេស្ទីន អូសេទីខាងត្បូង តៃវ៉ាន់
ភាសា	បញ្ជីភាសា
ល្វែងម៉ោង	UTC+២ ទៅ UTC+១២
អន្តរជាល ដ.ក.ច.	.asia
ទីក្រុងសំខាន់ៗ	បញ្ជីតំបន់មាតុបុរៈ បញ្ជីទីក្រុង

ឈ្មោះប្រទេស និង ទង់ជាតិ	ផ្ទៃដី (គិតជាគ.ម^២)	ប្រជាជន (០១ កក្កដា ២០០៨)	ដង់ស៊ីតេ (នាក់/១គ.ម^២)	រដ្ឋ/រាជធានី
អាស៊ីកណ្ដាល:
កាហ្សាក់ស្ថាន^[៤]	2,724,927	15,666,533	5.7	អាស្តាណា
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស គាហ្គីស្ថាន	198,500	5,356,869	24.3	ប៊ីសកេក
សហភាពសូវៀត	143,100	7,211,884	47.0	ឌូស្ហានបេ
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស តួរមិនីស្ថាន	488,100	5,179,573	9.6	អាសហ្កាបាត
អ៊ូសបេគីស្ថាន	447,400	28,268,441	57.1	តាសកេន
អាស៊ីខាងកើត:
ចិន^[៥]	9,584,492	1,322,044,605	134.0	ប៉េកាំង
ហុងកុង^[៦]	1,092	7,903,334	6,688.0	—
ជប៉ុន	377,835	127,288,628	336.1	តូក្យូ
ម៉ាកាវ^[៧]	25	460,823	18,473.3	—
ម៉ុងហ្គោលី	1,565,000	2,996,082	1.7	អ៊ូឡង់បាទ័រ
កូរ៉េខាងជើង	120,540	23,479,095	184.4	ព្យុងយ៉ាង
កូរ៉េខាងត្បូង	98,480	49,232,844	490.7	សេអ៊ូល
តៃវ៉ាន់^[៨]	35,980	22,920,946	626.7	តៃប៉ិ
អាហ្វ្រិកខាងជើង:
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស អេហ៊្សីប^[៩]	980,869	81,713,517	21.7	គែរ
អាស៊ីខាងជើង:
រុស្ស៊ី^[១០]	13,115,200	140,702,092	3.0	មូស្គូ
អាស៊ីអាគ្នេយ៍:
ប្រ៊ុយណេ	5,770គ.ម²	381,371នាកើ	60.8	បង់ដាសេរីបេកាវ៉ាន់
កម្ពុជា^[១១]	181,035គ.ម²	19,388,910នាក់	74	ភ្នំពេញ
ទីម័រខាងកើត ^[១២]	15,007គ.ម²	1,108,777នាក់	63.5	ឌីលី
ឥណ្ឌូនេស៊ី^[១៣]	1,919,588គ.ម²	237,512,355នាក់	159.9	ចាការតា
ឡាវ	236,800គ.ម²	6,677,534នាក់	24.4	វៀងច័ន្ទន៍
ម៉ាឡេស៊ី	330,750គ.ម²	25,274,135នាក់	68.7	កូឡាឡាំពូរ
មីយ៉ាន់ម៉ា	678,500គ.ម²	47,758,224នាក់	62.3	ណាយពីដរ
ហ្វីលីពីន	300,000គ.ម²	92,681,453នាក់	281.8	ម៉ានីល
សិង្ហបុរី	714គ.ម²	4,608,167នាក់	6,369.0	ទីក្រុងសិង្ហបុរី
ថៃ	514,000គ.ម²	65,493,298នាក់	121.3	បាងកក
វៀតណាម	114.725គ.ម²	86,116,559នាក់	246.1	ហាណូយ
កម្ពុជាក្រោម	68,965គ.ម²	10,000,000ជាងនាក់		ព្រៃនគរ
ចាម	148,000គ.ម²			វិជ័យ
អាស៊ីខាងត្បូង:
អាហ្វហ្គានីស្ថាន	647,500	32,738,775	42.9	កាប៊ុល
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស បង់ក្លាដេស	144,000	153,546,901	926.2	ដាកា
ប៊ូតាន	47,000	682,321	14.3	ធីមប៊ូ
ឥណ្ឌា	3,167,590	1,147,995,226	318.2	ញូដេលី
អ៊ីរ៉ង់	1,648,195	65,875,223	42	តេអេរ៉ង់
ម៉ាល់ឌីវ	300	379,174	1,067.2	ម៉ាល់
នេប៉ាល់	140,800	29,519,114	183.8	កាត់ម៉ាន់ឌូ
ប៉ាគីស្ថាន	803,940	167,762,049	183.7	ឥស្លាមបាត
ស្រីលង្កា	65,610	21,128,773	298.4	Sri Jayawardenapura-Kotte
អាស៊ីខាងលិច:
អាមេនី^[១៤]	29,800	2,968,586	111.7	យ៉េរ៉េវ៉ាន
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស អាហ្សែបែហ្សង់^[១៥]	46,870	3,845,127	82.0	បាគូ
បារ៉ែន	665	718,306	987.1	ម៉ាណាម៉ា
ស៊ីប	9,250	792,604	83.9	នីកួហ្ស៊ី
ប៉ាឡេស្ទីន ហ្កាសាស្ទ្រីប	363	1,537,269	3,315.7	ហ្កាសា
ហ្សកហ្ស៊ី^[១៦]	20,460	4,630,841	99.3	ធីប៊ីលីស៊ី
អ៊ីរ៉ាក់	437,072	28,221,181	54.9	បាកដាត
អ៊ីស្រាអែល	20,770	7,112,359	290.3	ហ្សេរូសាឡឹម
ហ្សកដានី	92,300	6,198,677	57.5	អាម៉ង់
គុយវ៉ែត	17,820	2,596,561	118.5	គុយវ៉ែត
លីបង់	10,452	3,971,941	353.6	បេរូត
អូម៉ង់	212,460	3,311,640	12.8	ម៉ាស្កាត
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស កាតារ	11,437	928,635	69.4	ដូហា
អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត	1,960,582	23,513,330	12.0	រីយ៉ាដ
ស៊ីរី	185,180	19,747,586	92.6	ដាម៉ាស
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស ទួរគី^[១៧]	756,768	71,892,807	76.5	អង់ការ៉ា
អារ៉ាប់រួម	82,880	4,621,399	29.5	អាប៊ូដាប៊ី
ប៉ាឡេស្ទីន វេសប៊ែង	5,860	2,611,904	393.1	ហ្សេរូសាឡឹម
យេម៉េន	527,970	23,013,376	35.4	សាណាអា
សហភាពសូវៀត	99,999,999
សរុប	43,810,582	4,050,404,193	89.07

អាស៊ី

ប្រភព​នៃ​ឈ្មោះ

ការកំណត់​ខណ្ឌសីមា

លក្ខណៈ​ភូមិសាស្ត្រ

ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ

ប្រទេស និងតំបន់​នៅ​អាស៊ី

មើលផងដែរ

កំណត់សម្គាល់

ឯកសារយោង

ប្រភពនៃឈ្មោះ

ការកំណត់ខណ្ឌសីមា

លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ

ប្រទេស និងតំបន់នៅអាស៊ី